________________
બાર પ્રકારની હિંસાઓ
૭૩
રક્તદાનથી શરૂ થયેલું ચોકઠું અંગદાન, ચક્ષુદાન અને વીર્યદાનમાં ફે૨વાયું. હવે કીડની, હાડકાં, માંસ, ચરબી, તમામ — અંગોના દાનમાં (પ્રત્યારોપણ માટેના) ફેરવાયું છે. મરેલા માણસોનું આ અંગદાન નથી. જીવતા જીવોને અપહરણથી ઉઠાવી લઈને કે ખરીદી લઈને આ અંગદાનનો બહુ મોટો વેપાર શરૂ થયો છે. આ જ કારણે મેં વર્ષો પૂર્વે રક્તદાનના તાત્કાલિક લાભો હોય તો પણ આ દૂરગામી આફતોની એંધાણી આપીને તેનો નિષેધ કર્યો હતો! પરંતુ અફસોસ! લોકોની બુદ્ધિ ગોરાઓના ચરણો ચાંટી રહી છે અને કાન માત્ર પોપસંગીત સાંભળવા જ ખુલ્લા રહ્યા છે.
માનવહિંસાના આ પ્રકરણમાં જે વિષયોની મેં ટૂંકી નોંધ આપી છે તેમાંના કેટલાક વિષયો ઉ૫૨ વિસ્તૃત છણાવટ કરતી અખબારી નોંધ અહીં અક્ષરશઃ ઉદ્ધૃત કરું છુ.
જંતુનાશક કે માનવનાશક? અનુવાદક : મોહન દાંડીકર
ઔદ્યોગિક યુગની મોટામાં મોટી આફતમાંથી હમણાં જ આપણે પસાર થયા. આ અકસ્માતને કારણે વિશ્વમાં વધુમાં વધુ વળતર માગવાનો વિક્રમ સ્થાપીને ‘ગિનિજ બુક ઓફ વર્લ્ડ રેકોર્ડ'માં આપણે આપણું નામ દાખલ કરાવી દીધું, અને અકસ્માતનું વળતર મળી ગયું એમ માની લીધું. આપણે એમ પણ માની લીધું કે આ
તો બધે જ બને છે. ભોપાલમાં આવો ભયંકર અકસ્માત કેમ થયો ? કેવી રીતે થયો ? યાંત્રિક ગરબડને લીધે થયો ? કોઈની બેદરકારીને કારણે થયો ? વગેરે પ્રશ્નોના જવાબો પણ આપણે પોતપોતાની રીતે મેળવી લીધા.
છતાં ભોપાલ હત્યાકાંડના કાટમાળ નીચે પણ બીજા અનેક પ્રશ્નો વણઊકલ્યા પડ્યા છે. જે માનવીય પ્રશ્નો છે. જેના જવાબો આપણે શોધવા જ પડશે. જેનો સંબંધ જે લોકો એનો ભોગ બન્યા છે એની સાથે જ માત્ર નથી પણ જેઓ ભારત અને ભારત જેવા ત્રીજી દુનિયાના દેશોમાં જીવે છે અને જેમનું ભાવિ એની સાથે સંકળાયેલું છે એ તમામ જીવતાજાગતા માણસોની સાથે એનો સંબંધ છે.
ઔદ્યોગિક દુનિયાનો દશમા નંબરનો મોટામાં મોટો દેશ અને વૈજ્ઞાનિકોની સંખ્યામાં વિશ્વમાં ચોથા નંબરનો દેશ ભારત. જેણે આ ભયંકર અકસ્માત સાક્ષાત અનુભવ્યો, આવા ભયંકર હત્યાકાંડ પછી જો એની આંખ ન ઊઘડે ને આવા બનાવોનો રોકવા કોઈ નક્કર પગલાં ન ભરે તો ભગવાન જ બચાવે એવા દેશને!