________________
બાર પ્રકારની હિંસાઓ
અન્ય કેટલાંક સૌંદર્યપ્રસાધનોમાં વપરાતો “એસ્ટ્રોજન' નામનો પદાર્થ ગર્ભવતી ઘોડીના મૂત્રમાંથી મેળવાય છે. આ માટે ઘોડીને દર ચાર-પાંચ કલાકે દંડાથી ફટકારી તેનું મૂત્ર ભેગું કરવામાં આવે છે. વળી આ ઘોડી હંમેશાં ગર્ભાવસ્થામાં રહે એવા પ્રયાસો કરાય છે.
પરંતુ સૌંદર્યપ્રસાધનો, અત્તર, ક્રીમ, લોશનની લટકાળી દુનિયાની ભીતરની આ અમાનુષી વાત આટલેથી જ નથી અટકતી. જેમ દવા બનાવી તે માણસ માટે હાનિકારક નથી, તેની સાબિતી માટે પ્રાણીઓ પર તેનો પ્રયોગો થાય છે તેમ સોંદર્યપ્રસાધનો બનાવી તે માણસની ચામડી કે વાળ માટે નુકસાનકારક તો નથી ને તે જોવા પ્રાણીની ચામડી ને વાળ પર પ્રયોગો થાય છે.
આફટર શેવ લોશન'', “કોલોન” કે માથું ધોવા માટે વપરાતા “શેમ્પ”નો પહેલાં પ્રાણીઓ પર પ્રયોગ કરવામાં આવે છે. આ શેમ્પ કદાચ આંખમાં જાય તો માણસની આંખને નુકસાન કરે નહિ તે જોવા સસલાની આંખમાં શેમ્પ છાંટવામાં આવે છે. સસલું આંખો બંધ ન કરી દે તે માટે તેની પાંપણોને પટ્ટી મારી કે તેમાં ટાંકણીઓ ઘોંચી તેને ઊંચી રાખવામાં આવે છે! આમ ને આમ ઘણી વખત સસલાં આંધળાં થઈ જાય છે.
જોકે આ બધાં પ્રસાધનો આવાં ઘાતકી કૃત્યો આચરીને નથી બનાવાતાં, કેટલાંક પ્રસાધનો વનસ્પતિ કે અન્ય કૃત્રિમ પદાર્થોમાંથી પણ બનાવવામાં આવે છે. - વિજ્ઞાનને તબીબી ક્ષેત્રના વિકાસ માટે કે રોગોના ઈલાજ માટે અને દવાઓ માટે પ્રાણીઓ પર અત્યાચારો થતા આવ્યા છે અને હજુ થતા રહે છે, પરંતુ માત્ર સૌંદર્ય ને ફેશન માટે કે શોખ માટે જ આ અસંખ્ય માસુમ-મૂંગા જાનવરો પર અત્યાચાર શું કામ? (તા. ૧૧-૧-૭૮ : જનસત્તામાંથી સાભાર-ઉધૂત)
ઈંડાં ખાનારાઓ! મરઘીનો ચિત્કાર સાંભળશો! ઈંડાનો વિરોધ કરવામાં મારાં કારણો અડધાં વૈજ્ઞાનિક અને એકસો ટકા ઈંડાં આપનારી મુરઘીઓ ઉપર થતા અત્યાચાર વિષેનાં છે. ઈંડાંની સન્ડે કે મન્ડની જાહેરખબર લખનારા મહાન કલાકારની પત્ની વેંકટેશ્વર હેચરીઝ - જે મુરઘીપાલન માટેનો મસાલો તેમ જ મુરઘીની કતલ કરીને ચિકન વેચે છે તે કંપનીના શેરો વેચનારા પાંચ જૈન શેરદલાલોની પત્નીઓ, વેંકટેશ્વર હેંચરીઝના ઑફિસરોની પાંચ