Page Text
________________
કીચડને કલમલ કહેવાય છે અને હાડપિંજરને કંકાલ કહેવાય છે. કલમલક, માંસ, લોહી, વિષ્ટા અને હાડપિંજર સ્વરૂપ સ્ત્રી શરીરને જોઇને ખરી રીતે રાગ થવાનું કોઇ કારણ નથી. સ્વભાવથી જ અપવિત્ર, અશુચિની ખાણ અને નિઃસાર એવી વસ્તુ રાગનો વિષય નથી. જ્યારે પણ એમાં રાગ થાય ત્યારે સ્ત્રીના શરીરની; ઉપર જણાવ્યા મુજબ અપવિત્રતાદિનો વિચાર કરવો જોઇએ. ચાલુ વ્યવહારમાં પણ નાના છોકરાઓ બહારની કોઇ પણ વસ્તુ આપણી પાસે માંગે ત્યારે તે આપવી ન હોય તો આપણે તેને કહીએ છીએ કે એ સારી નથી, “છી’ છે. નાના છોકરાઓનો રાગ દૂર કરવા આપણી પાસે સાધન છે અને પ્રયત્ન પણ છે. આપણો પોતાનો સ્ત્રી વગેરે પ્રત્યેનો જે રાગ છે તેને દૂર કરવા આપણી પાસે કાંઈ નથી. ભારે વિચિત્ર સ્થિતિ છે વર્તમાનમાં આપણી ! સડસઠમી ગાથામાં રાગને દૂર કરવાનો મજબૂત ઉપાય બતાવ્યો છે. રાગને દૂર કરવાનો ઉદ્દેશ યાદ રહે તો એ ઉપાય ચોક્કસ જ યાદ રહેશે. ||૬૭ી.
તેથી પદાર્થક્રમની અપેક્ષાએ પદાર્થના ક્રમનું ઉલ્લંઘન થતું ન હોવાથી તેમાં કોઇ દોષ નથી.
મૂળગાથામાં આવો અર્થક્રમ કેમ ના રાખ્યો, પદાર્થક્રમ અને સૂત્રક્રમ એ બેમાં ભેદ કેમ રાખ્યો – આવી શંકાનું સમાધાન કરાય છે. અનન્તરસૂત્રેT તથાથTI.. ઇત્યાદિ ગ્રંથથી. એનો આશય એ છે કે “તત્થામાં (૧૧) આ ગાથાથી રાગ, દ્વેષ અને મોહ આ ત્રણનું સ્વરૂપ કહ્યા પછી, રાગાદિના સ્વરૂપને જાણ્યા પછી તેના વિષયના સ્વરૂપ વગેરેનું ચિંતન કરવું જોઇએ”, આ વાત જ કહેવાનું ઉચિત છે. કેવી રીતે ચિંતવવું જોઇએ - આવા પ્રકારનું વિધિદ્વાર તો ત્યાર પછી જ જણાવાય; કારણ કે તે ચિંતનસંબંધી જિજ્ઞાસ્યમાન છે. માટે સૂત્રસંબંધી કમ બરાબર જ છે. પરંતુ પદાર્થક્રમને આશ્રયીને પાછળથી જણાવેલા વિધિદ્વારની વ્યાખ્યા પહેલાં કરી છે, કારણ કે વિધિપુરસ્મર(પૂર્વક) જ રાગાદિ વિષયના તત્ત્વાદિનું ચિંતન કરવાનું હોય છે. તેથી આ રીતે પ્રથમ દ્વારગાથા(૬૦મી ગાથા)ના દરેક પદાર્થનું નિરૂપણ કરવાની ઇચ્છાથી કહે છે–
थीरागम्मी तत्तं तासि चितेज्ज सम्मबुद्धीए । कलमलग-मंस-सोणिय-पुरीस-कंकालपायं ति ॥६७॥
સ્ત્રીને વિશે રાગ હોતે છતે સ્ત્રીઓનું સ્વરૂપ કલમલ, માંસ, લોહી, વિષ્ટા અને કંકાલપ્રાય છે – એ પ્રમાણે સમ્યબુદ્ધિથી ચિંતવવું જોઇએ.” -
આ પ્રમાણે સડસઠમી ગાથાનો અર્થ છે. આશય એ છે કે સ્ત્રીના વિશે રાગ થાય ત્યારે તે સ્ત્રીસંબંધી રાગને દૂર કરવા માટે સ્ત્રીની રમણીયતાનો વિચાર કર્યા વિના તેનું અશુચિ-અરમણીય સ્વરૂપ સમ્યબુદ્ધિથી અર્થાત્ પરમગુરુ શ્રીતીર્થંકર પરમાત્માના પરમતારક વચન મુજબ વિચારવું જોઇએ. અન્યથા પોતાની ઇચ્છા મુજબ જો ચિંતન કરાય તો તે તત્ત્વચિંતન જ કહેવાશે નહિ. વસ્તુની તાત્ત્વિકતા શ્રીતીર્થંકર પરમાત્માના વચનના અનુસરણમાં રહેલી છે. શ્રીતીર્થંકર પરમાત્માએ જણાવેલું સ્વરૂપ જેમાં ન હોય તે વાસ્તવિક રીતે તસ્વરૂપે નથી. શુક્ર-શોણિતના મિશ્રણ સ્વરૂપ ( શ શ શ શ યોગશતક - એક પરિશીલન - ૧૧૨
છે
સ્ત્રીની બાહ્યદૃષ્ટિએ અપવિત્રતાને જણાવીને તેની આંતરિક અપવિત્રતાદિને જણાવાય છે
रोग-जरापरिणामं णरगादिविवागसंगयं अहवा । चलरागपरिणति जीयनासणविवागदोसं ति ॥१८॥
રોગ, વૃદ્ધાવસ્થાનો પરિણામ, નરકાદિદુર્ગતિવિપાકની પ્રાપ્તિ અથવા ચંચળ પરિણામ અને જીવિતના નાશન સ્વરૂપ વિપાક(ફળ)દોષ સ્ત્રીઓનું તત્ત્વ છે.” આ પ્રમાણે અડસઠમી ગાથાનો શબ્દાર્થ છે. કહેવાનો આશય એ છે કે સ્ત્રીઓનું સ્વરૂપ રોગ, જરા (વૃદ્ધાવસ્થા-જીર્ણતા) અને નરકાદિદુર્ગતિ સ્વરૂપ વિપાક (ફળ) છે. કારણ કે સ્ત્રીઓના ભોક્તાને રોગાદિ પ્રાપ્ત થાય છે. રોગાદિની કારણતા તે તે સ્ત્રીઓમાં હોવાથી રોગાદિ સ્ત્રીઓનું તત્ત્વ છે. સ્ત્રીઓના ભોક્તાની અપેક્ષાએ સ્ત્રીઓનું જ આ જ આ યોગશતક - એક પરિશીલન • ૧૧૩
છે
| SR No. | 009160 |
| Book Title | Yogshatak Ek Parishilan |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Chandraguptasuri |
| Publisher | Anekant Prakashan Jain Religious |
| Publication Year | 2010 |
| Total Pages | 81 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 1 MB |