Page Text
________________
પોતાને રાગાદિમાન જાણીને તેનાથી મુક્ત બનવા શ્રી વીતરાગપરમાત્માના વચનાનુસાર દેઢતાપૂર્વક એકાંતમાં તે તે ઉપાયમાં ઉપયોગવાળા બનીને રાગાદિના વિષયના સ્વરૂપને રાગાદિના પરિણામકાર્યને અને ભવાંતરે પ્રાપ્ત થનારા તેના વિપાકને વિચારવા... આ પ્રમાણે સાઇઠમી ગાથાનો શબ્દાર્થ છે.
તેના આશયને સ્પષ્ટ કરતાં ટીકામાં ફરમાવ્યું છે કે – ઉપર જણાવ્યા મુજબ મુમુક્ષુ આત્માઓએ પોતાના આત્માને રાગપૂર્ણ, દ્વેષપૂર્ણ કે મોહપૂર્ણ જાણીને તે તે રાગાદિની બહુલતાને દૂર કરવા રાગાદિના વિષયના સ્વરૂપને, રાગાદિના પરિણામને અને રાગાદિના વિપાકને ચિંતવવા જોઇએ. રાગાદિના વિષય, સ્ત્રી વગેરે છે. તેનું સ્વરૂપ લોહી-માંસાદિના કાદવ સ્વરૂપ કલમલ વગેરે છે, જે સડસઠમી ગાથાથી સિત્તેરમી ગાથા સુધીની ગાથાઓ દ્વારા જણાવાશે. રાગાદિની પરિણતિ (આ લોકમાં પ્રાપ્ત થનાર ફળ) રોગ, વૃદ્ધાવસ્થા વગેરે છે; અને રાગાદિના વિપાક (પરલોકમાં પ્રાપ્ત થનાર ફળ) નરકાદિ છે. આ જ બધા દોષો છે. આ દોષોને એ સ્વરૂપે જ વિચારવા જોઇએ. એ દોષોની વિચારણા શ્રી વીતરાગપરમાત્માના વચનથી કરવી જોઇએ. કારણ કે એ પરમતારક વચનસ્વરૂપ આજ્ઞાથી રાગાદિ તત્ત્વનું જ્ઞાન વગેરે (શ્રદ્ધા, પ્રતિપત્તિ, પ્રવૃત્તિ વગેરે) થાય છે. આ રીતે શ્રી વીતરાગપરમાત્માની પરમતારક આજ્ઞાથી રાગાદિના વિષયતત્ત્વાદિની કરાતી વિચારણા-ભાવના દેઢતાપૂર્વક એકાંત સ્થાનમાં (નિર્જન પ્રદેશમાં) કરવી; જેથી એ વિચારણામાં વ્યાઘાત થાય નહિ. વ્યાઘાત-વિક્ષેપ વિના પણ કરાતી એ વિચારણા વખતે મુમુક્ષુજનોએ સારી રીતે ઉપયોગવાળા થવું જોઇએ એટલે કે રાગાદિના વિરોધી પરિણામને અનુકૂળ એવી બધી જ વિહિત ક્રિયાઓથી યુક્ત બનવું જોઇએ. કારણ કે કોઇ પણ ઇષ્ટ કાર્ય, પોતાના તે તે કારણસમુદાયસ્વરૂપ સામગ્રીથી સાધ્ય-શક્ય બને છે. કોઇ એક બે કારણથી એ શક્ય નથી બનતું. /૬Olી.
રાગાદિના વિષયોનું સ્વરૂપ અને રાગાદિની પરિણતિ વગેરેની વિચારણામાં જ જે વિશેષ કરવાનું છે, તેને એકસઠમી ગાથાથી જણાવાય છે
गुरुदेवयापणामं काउं पउमासणाइठाणेण । दंसमसगाइ काए अगणेतो तग्गयऽज्झप्पो ॥६१॥
ગુરુદેવતાને પ્રણામ કરીને પદ્માસનાદિ સ્થાન વડે દેશ-મશક | (ડાંસ-મચ્છ૨) વગેરેને કાયાને વિશે ગણકાર્યા વિના, તે વિષયમાં લાગેલું
છે ચિત્ત જેનું એવા મુમુક્ષુજનોએ રાગાદિવિષયના તત્ત્વ વગેરેનું ચિંતન કરવું જોઇએ.” – આ પ્રમાણે એકસઠમી ગાથાનો સામાન્યર્થ છે. આશય સ્પષ્ટ છે કે મુમુક્ષુએ દેવ-ગુરુને પ્રણામ કરી, તેઓશ્રીની પરમતારક કૃપા પ્રાપ્ત કરી, રાગાદિવિષયકતત્ત્વાદિનું ચિંતન કરવું જોઇએ. એ વખતે શરીરના નિરોધ માટે અને મનને એકાગ્ર બનાવવા વગેરે માટે પદ્માસન અથવા અર્ધ્વપદ્માસનાદિ આસનમાં રહેવું જોઇએ. આવા પ્રસંગે ડાંસ કે મચ્છર વગેરે શરીરને ઉપદ્રવ કરે ત્યારે પોતાની આત્મશક્તિથી એ ઉપદ્રવને ગણકાર્યા વિના જ રાગાદિવિષયનું તત્ત્વ વગેરેના વાસ્તવિક અવભાસન માટે રાગાદિવિષયક તત્ત્વાદિના જ વિષયમાં મનને કેન્દ્રિત કરવું જોઇએ. //૬૧il.
સાઇઠમી અને એકસઠમી ગાથાનો ઉપર જણાવેલો અર્થ ટીકાકારે ભેગો બતાવ્યો છે. એ બંને ગાથાના તે તે પદોનો પૂલથી જ મુખ્ય અર્થ ગ્રંથકાર પરમર્ષિ જ મૂળ ગાથાથી જણાવે છે–
गुरु-देवयाहि जायड़ अणुग्गहो अहिगयस्स तो सिद्धी । एसो य तन्निमित्तो तहाऽऽयभावाओ विण्णेओ ।।६२॥
ગુરુ અને દેવતાને પ્રણામ કરવાથી અનુગ્રહ પ્રાપ્ત થાય છે; અને તે પ્રાપ્ત અનુગ્રહથી શરૂ કરેલ રાગાદિવિષયતત્ત્વ વગેરેના ચિંતનની સિદ્ધિજ
યોગશતક - એક પરિશીલન • ૧૦૭ હજ છે !
હતી
યોગશતક - એક પરિશીલન - ૧૦૬
| SR No. | 009160 |
| Book Title | Yogshatak Ek Parishilan |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Chandraguptasuri |
| Publisher | Anekant Prakashan Jain Religious |
| Publication Year | 2010 |
| Total Pages | 81 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 1 MB |