Page Text
________________
સામાયિકવંત આત્માઓ વગેરેની ભિક્ષાટનાદિની પ્રવૃત્તિ; ઉપર જણાવ્યા મુજબ આજ્ઞાયોગ અથવા તો પૂર્વાનુવેધથી છે, રાગ-દ્વેષમૂલક નથી. તેથી મુનિમહાત્માઓને સર્વસમભાવવાળા જણાવ્યા છે, તે વીસમી ગાથાથી જણાવ્યું છે
वासी-चंदणकप्पो समसुह-दुक्खो मुणी समक्खाओ । भव-मोक्खापडिबद्धो अओ य पाएण सत्थेसु ॥२०॥
ન હોવાથી પરિણામશૂન્ય તે ક્રિયાને દ્રવ્યસ્વરૂપે જ માનવી જોઇએ અને તેથી તેવી દ્રવ્યક્રિયાને કરવાનું સામાયિકવંત આત્માને ઉચિત નથી, પરંતુ સામાયિકવંત આત્માઓને રાગ-દ્વેષનો અભાવ હોવાથી તેવી વ્યક્રિયા તેઓને કર્મબંધનું કારણ થતી નથી. તેથી તેઓ માટે તે અનુચિત નથી.
આ રીતે સામાયિકવંત મહાત્માઓને રાગ-દ્વેષના અભાવના કારણે ભિક્ષાટનાદિની ક્રિયા યુક્તિસંગત હોય તોપણ શ્રી વીતરાગપરમાત્માને કેવલજ્ઞાનની ઉપપત્તિ(પ્રાપ્તિ)થી તેઓને આજ્ઞાયોગના કારણે ભિક્ષાટનાદિની પ્રવૃત્તિ હોય છે - એ કહેવું ઉચિત નથી. કારણ કે શ્રી વીતરાગ પરમાત્માને; આજ્ઞાયોગ ક્ષાયોપશમિકભાવ હોવાથી તેનો (આજ્ઞાયોગનો) સંભવ નથી. આથી સમજી શકાશે કે સામાયિકવંત આત્માને ભિક્ષાટનાદિની પ્રવૃત્તિ આજ્ઞાયોગના કારણે છે – એ કહેવું યોગ્ય નથી. તેથી તે ભિક્ષાટનાદિની પ્રવૃત્તિની સંગતિ માટે (અર્થાત તે અસંગત છે – એવા ભ્રમનું નિરાકરણ કરવા માટે) ઉપચય - બીજી પુષ્ટ યુક્તિ - જણાવવા ગાથામાં પુત્રીજુવે .... વગેરેનો ઉલ્લેખ છે. આશય એ છે કે – પૂર્વે જણાવ્યા મુજબ સામાયિકવંત આત્માઓને આજ્ઞાયોગના કારણે ભિક્ષાટનાદિની પ્રવૃત્તિ હોય છે - એમ કહી શકાય તોપણ શ્રી વીતરાગપરમાત્માને ક્ષાયોપથમિકભાવનો સંભવ નથી, તેથી શ્રી વીતરાગપરમાત્માની ભિક્ષાટનાદિની પ્રવૃત્તિ માટે આજ્ઞાયોગ કારણ છે – એ કહેવાનું શક્ય નથી. તેથી ઉભયની ભિક્ષાટનાદિની પ્રવૃત્તિ પ્રત્યે એક કારણ બતાવવા ગાથામાં પુત્રાપજુવે . ઇત્યાદિ ઉલ્લેખ છે. આશય સ્પષ્ટ છે કે, પૂર્વે દંડના પ્રયોગથી પ્રારબ્ધ ચક્રભ્રમણ; પાછળથી દંડનો યોગ ન હોય તોપણ પૂર્વસામર્થ્યથી ચાલતું હોય છે તેમ જ અહીં પણ પૂર્વકાળમાં આજ્ઞાયોગના કારણે શરૂ થયેલી ભિક્ષાટનાદિની પ્રવૃત્તિ આજ્ઞાયોગના અભાવમાં પણ પૂર્વાનુવેધ (પૂર્વ-આજ્ઞાયોગજન્ય સંસ્કાર)થી ચાલે છે. આથી સામાયિકવંત આત્માઓ વગેરેની ભિક્ષાટનાદિની પ્રવૃત્તિમાં કોઇ અસંગતિ નથી. /૧લી
સર્વથા સર્વ સમભાવસ્વરૂપ સામાયિકની પ્રાપ્તિ થવાના કારણે પૂ. મુનિભગવંતોને બહુલપણે (મોટાભાગે) શાસ્ત્રોમાં વાસી (વૃક્ષછેદન માટે વપરાતું સાધનવિશેષ)માં સમભાવ છે જેને એવા ચંદનવૃક્ષજેવા સમાનપરિણામી; સુખ કે દુઃખમાં સમાન બુદ્ધિવાળા અને સંસાર તથા મોક્ષમાં રાગ વિનાના સ્પષ્ટ રીતે જણાવ્યા છે. આ વીસમી ગાથાનો અક્ષરાર્થ છે.
આ ગાથાનું તાત્પર્ય એ છે કે વાસીથી ચંદનવૃક્ષને કોઇ છેદે ત્યારે તે ચંદનવૃક્ષ વાસી કે તેનાથી વૃક્ષને કાપનાર પ્રત્યે જેમ ક્રોધ કરતું નથી; તેમ પૂ. મુનિભગવંતો પણ પોતાને દુ:ખ આપનાર પ્રત્યે ક્રોધ વગેરે કરતા નથી (ઉપલક્ષણથી સુખ આપનાર પ્રત્યે રાગ પણ કરતા નથી); પરંતુ મધ્યસ્થપણું ધારણ કરે છે. અન્ય યોગીજનો આવી અવસ્થાને એકાંતે પ્રાણીઓના હિત સ્વરૂપે વર્ણવે છે. પોતે અપાયને સહન કરે પરંતુ બીજા કોઇ પણ પ્રાણીઓને અપાય કરે નહિ એવા મહાત્માઓ ખરેખર જ એકાંતે પ્રાણીઓના હિતને કરનારા હોય છે. મુનિભગવંતોની આ પ્રવૃત્તિ બાહ્ય દૃષ્ટિથી વર્ણવી છે. કારણ કે વાસીચંદનકલ્પતા બાહ્યદૃષ્ટિએ અન્ય અપરાધી કે ઉપકારી જીવના આલંબને છે. જ્યારે પૂ. મુનિભગવંતો સર્વત્ર રાગદ્વેષને જીતનારા હોવાથી અને મધ્યસ્થપણામાં ઉપયોગવાળા હોવાથી સુખ અને દુ:ખમાં સામ્યવૃત્તિને ધારણ કરનારા છે. તેમની આ અવસ્થા આંતરિક છે. કારણ કે અહીં બાહ્ય પરવસ્તુનું કોઇ આલંબન નથી. માત્ર આત્મગુણ(ધર્મ)નું આંતરિક જ આલંબન છે. તેમ જ ઇચ્છાનો અભાવ (વિલય-વિયોગ) થવાથી પૂ. મુનિભગવંતો ભવમાં કે મોક્ષમાં પ્રતિબદ્ધT O 8 યોગશતક - એક પરિશીલન - ૪૫ ૪ દે
(જ જ
યોગશતક - એક પરિશીલન - ૪૪
% $ $
| SR No. | 009160 |
| Book Title | Yogshatak Ek Parishilan |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Chandraguptasuri |
| Publisher | Anekant Prakashan Jain Religious |
| Publication Year | 2010 |
| Total Pages | 81 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 1 MB |