Page Text
________________
નથી. અવિરતિના લોભના કારણે જ સંસારમાં બેઠા છીએ ને ? જે વસ્તુ ભોગવાઈ ગઈ હોય, જૂની થઈ ગઈ હોય તેને કાઢતાં વાર નથી લાગતી. પણ નવી વસ્તુની ઇચ્છા તો પડી જ છે ને ? આપણે લોભ કાઢવા માટે એટલું નક્કી કરવું છે કે જો આજનું આપણી પાસે હોય તો આવતીકાલની
ચિંતા નથી કરવી. આજની ચિંતા આસક્તિમાં સમાય. આવતીકાલની ચિંતા લોભમાં સમાય. જે છે એ કાઢી નાંખવાનું સામર્થ્ય ન હોય તોપણ જે નથી એને મેળવવાની ભાવના તો કાઢવી છે ને ? લોભના કારણે દશા એવી થાય કે નવું તો મળે નહિ અને જૂનું પણ ભોગવવા ન મળે. શાસ્ત્રમાં કહ્યું છે કે ‘લોભે નરપતિ રહે વગડે.' ભરતમહારાજા પાસે આરીસાભવન હોવા છતાં સાઇઠ હજાર વર્ષ સુધી છ ખંડની સાધના કરવા નીકળેલા. મોટા મહેલો હોવા છતાં છાવણીમાં ઊતરવું પડે ! તમારે ત્યાં પણ એ જ દશા છે ને ? કરોડપતિ માણસ કરોડોના બંગલામાં ચાર કલાક માંડ રહેતો હોય - એવું બને ને? વસ્તુ ભોગવવા મળે નહિ છતાં પાપ લાગ્યા વગર રહે નહિ આ પ્રભાવ લોભનો છે.
આ સંસારમાં આપણી ઈચ્છાઓ પૂરી થાય છે માટે બેઠા છીએ કે સુખની આશામાં ને આશામાં જ બેઠા છીએ ? સુભૂમ ચક્રવર્તી છ ખંડ મળવા છતાં બીજા છ ખંડની સત્તા મેળવવા ગયા તો તે લોભના કારણે મરીને સાતમી નરકે ગયા. કોણિકે પણ સેચનક હાથી અને દિવ્ય હાર આ બેના લોભમાં એવું યુદ્ધ છેડયું કે જેના પરિણામે છઠ્ઠી નરકે ગયા. મણશેઠ પણ લોભમાં ને લોભમાં જ સાતમી નરકે ગયા. આ બધાને જે મળ્યું હતું એની ચિંતા હતી કે જે ન મળ્યું – એની ? આપણને જે નડે છે, એને જોતા નથી. આ તો કહે કે બૈરાં-છોકરાં નડે છે, આપણે કહેવું પડે કે બૈરાંછોકરાં નહિ, એમની પ્રત્યેનો લોભ આપણને નડે છે એ હકીકત છે.
૫
(૧૪) સૌજન્ય :
ચાર કષાય કાઢ્યા પછી ‘સૌજન્ય’ ની વાત કરી છે. સુજનનો ભાવ (ગુણ) એનું નામ સૌજન્ય. આપણી દૃષ્ટિએ આપણને અનુકૂળતા આપે એ સુજન અને પ્રતિકૂળતા આપે એ દુર્જન : સાચું ને ? સુજનની વ્યાખ્યા કરતી વખતે આ ગ્રંથમાં કહ્યું છે કે પારકાનો દોષ ન કહે અને ગુણ
બોલ્યા વગર ન રહે – તેનું નામ સુજન. એક વાર સુજન ન મળે તો વાંધો નહિ પણ દુર્જનની સાથે તો કોઈ દિવસ નથી રહેવું. સંતોષને ધારણ કરે તેને સુજન કહેવાય. એટલે કે - બીજાને મળેલી ઋદ્ધિમાં સંતોષ ધારે અને બીજાને આવેલી પીડામાં દુઃખ ધારણ કરે. સગો ભાઈ આપણા કરતાં વધારે
કમાય તો કહો ને કે – કેવી રીતે કમાય છે એ અમને ખબર છે. અમારાં મા-બાપે અમને આવા સંસ્કાર આપ્યા જ નથી. અમને પણ એના જેવું કમાવું હોય તો કમાતાં આવડે છે પણ અમારે એવું કરીને પૈસા નથી કમાવા.’ આવું બધું બોલીએ એ સુજનતાના અભાવના કારણે. એક વખત મોઢે તાળું મારીએ તો પારકાના દોષો બોલવાનું બંધ થઈ જાય. પોતાની શ્લાધા એટલે પ્રશંસા ન કરે તે પણ સુજન કહેવાય. તેમ જ નીતિ એટલે કે મર્યાદા સદાચાર વગેરેનું ઉલ્લંઘન ન કરે એટલે કે તેનું પાલન કરે અને ઔચિત્યનું ઉલ્લંઘન ન કરે. ઔચિત્યનું પાલન થાય કે ન થાય પણ ઔચિત્યનું ઉલ્લંઘન તો કોઈ કાળે નથી કરવું. ઘરે આવેલાને જાકારો ન આપવો આનું નામ ઔચિત્યના ઉલ્લંઘનનો અભાવ. કોઈને આપણે સુખ આપી શકીએ કે ન આપી શકીએ પણ દુઃખ તો કોઈ કાળે નથી આપવું : આને ઔચિત્યનું પાલન કહેવાય. શ્રાવકનું બારણું બંધ ન હોય. એક બાજુ ‘ભલે પધારો’ આવું બોર્ડ મારો અને એક બાજુ બારણું બંધ રાખો : આ બેનો મેળ ન જામે ને ? કોઈએ અપ્રિય કીધું હોય તોય ગુસ્સો ન કરવો આ પણ
૫૭
| SR No. | 009157 |
| Book Title | Sindur Prakar Stava Vachna |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Chandraguptasuri |
| Publisher | Anekant Prakashan Jain Religious |
| Publication Year | |
| Total Pages | 51 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 1 MB |