Page Text
________________
કે સંતોષનું કારણ જ નથી. કુતૂહલવૃત્તિનો નાશ જ સંતોષનું કારણ છે. કુતૂહલવૃત્તિ વિષયસુખ માણવા માટે પ્રેરે છે. પૃથ્વીચંદ્રગુણસાગરની સજઝાયમાં પણ કહ્યું છે કે “ભવોભવ ભમતાં જીવડે જેહ આરોગ્યાં ધાન મેરે લાલ, તે સવિ એકઠાં જે કરે તો થાયે ગિરિવરમાન.' અત્યાર સુધી જેટલું ધાન્ય આરોગ્યું છે તે બધું ભેગું કરીએ તો મેરુ પર્વત જેટલો ઢગલો થાય અને જે પાણી વાપર્યું છે તે સ્વયંભૂરમણ સમુદ્રને ટક્કર મારે એવું છે. આ વિષયસુખોના સંસ્કાર ભૂંસીને આજ્ઞાના સંસ્કાર પાડવા છે, જ્ઞાનના સંસ્કાર પાડવા છે. સુખમાં ઉપયોગ રાખવાના કારણે જ્ઞાનમાં ઉપયોગ રહેતો નથી. આજે સાધુભગવંતોને પણ ગુરુમહારાજનો ઠપકો ન ભુલાય, પણ ગાથા ભૂલી જવાય ! પેલું સ્વાધ્યાય ન કરવા છતાં યાદ રહે છે ને અહીં સ્વાધ્યાય કરવા છતાં ભૂલી જવાય છે તેનું કારણ એક જ છે કે ઉપયોગ ત્યાં છે, અહીં નથી. જે દુ:ખ આપણને નડતું નથી તેની પાછળ રાતદિવસ મહેનત ચાલુ છે અને જે અજ્ઞાન રાતદિવસ નડે છે તે કાઢવાનો વિચાર જ નથી. એક રોગ થયા પછી દવાનો મારો એવો ચલાવે કે તત્ક્ષણ રોગ ગયે જ છૂટકો ! દુ:ખ ગમે તેટલું હોય, ક્ષપકશ્રેણી અટકવાની નથી. દુઃખ ઉપર દ્વેષ એટલો બધો છે કે સમજવા છતાં આ બધું સૂઝતું નથી. ક્ષપકશ્રેણીને અટકાવવાનું કામ મોહનીયકર્મ કરે છે, વેદનીયકર્મ નહિ : છતાં પુરુષાર્થ વેદનીયકર્મ માટે છે ને ?
આત્મા કર્મનો કર્તા-ભોક્તા વ્યવહારથી છે. ગુણનો કર્તા-ભોક્તા અશુદ્ધ નિશ્ચયથી છે અને શુદ્ધ નિશ્ચયનયથી તો ગુણનો કર્તા નથી, ગુણસંપન્ન છે; ગુણનો ભોક્તા નથી, ગુણમાં રમણતા કરનારો છે. આથી જ કહ્યું છે કે નિજગુણસ્થિરતા ચરણ તે કહીએ... નિજગુણની સ્થિરતા શુદ્ધ નિશ્ચયનયથી છે.
સમ્યક્ત્વના સડસઠ બોલમાંથી છ સ્થાનો સૌથી છેલ્લે બતાવ્યાં છે. તેનું કારણ એ છે કે આ છ સ્થાન જો ન હોય તો બાકીના એકસઠ બોલનું અસ્તિત્વ જ ઘટતું નથી. આત્મતત્ત્વ અને મોક્ષતત્ત્વનું વાસ્તવિક સ્વરૂપ સ્વીકારે તેનું જ સમ્યકત્વ ઝળહળતું હોય છે. પુદ્ગલની સાથે સંબંધ આત્મા
શ્રી સમકિતના સડસઠ બોલની સજઝાય : ૧૪૦
કરે છે અને એ સંબંધ તોડવાનું કામ પણ આત્મા જ કરે છે. અત્યાર સુધી આપણે પુગલની સાથે સંબંધ કરવામાં જ આખી જિંદગી પસાર કરી છે. જે જોયું છે, અનેકવાર ભોગવ્યું છે એને જ જોવા-ભોગવવા માટેનો પ્રયત્ન ચાલુ છે. જે જોવાનું બાકી છે તેના માટે કોઇ પ્રયત્ન નથી ને? વિષયના સંબંધથી જે સુખ થાય છે તે તો અત્યંત અલ્પકાલીન છે, વિષયનો સંબંધ કર્યા વગર જે સુખ અનુભવાય તે દીર્ઘકાલીન છે. જેમ કે ખાવાનું સુખ દસ મિનિટનું છે અને હવે પેટ ભરાઇ ગયા પછી ‘જો ઇતું નથી’ - આ સુખ તો ચાર-છ કલાક સુધી ચાલે છે ને ? આ સંસારમાં જે નિદ્રાનું સુખ લોકો અનુભવે છે તે વિષયના સંબંધના કારણે નથી, વિષયના સંબંધના અભાવના કારણે છે. આ જ વસ્તુને જણાવતાં સાંખ્યદર્શનકારોએ કહ્યું છે કે ‘માવપ્રત્યથાનવેના નિદ્રા | - અભાવના પ્રત્યાયના આલંબનવાળી નિદ્રા છે. નિદ્રામાં કોઇ ભાવ પ્રત્યયનું આલંબન જ નથી. કોઇ ભાવભૂત વિષયનું જ્ઞાન નિદ્રામાં આલંબનભૂત નથી બનતું. થોડી બુદ્ધિથી વિચાર કરીએ તો ખ્યાલ આવે કે વિષયના કારણે મળનારું સુખ ક્ષણિક છે, જ્યારે પરિણામના કારણે મળનારું સુખ ચિરસ્થાયી છે. આપણે વિચારીએ તો લાગે કે પાંચ મિનિટના સુખ માટે પાંચ કલાકનું સુખ ગુમાવીએ છીએ. પાંચ મિનિટ માટે જે સુખ થાય છે તે પણ વિષયનું નથી, વિષયની ઇચ્છાનું છે. પાંચ મિનિટમાં પણ મિષ્ટાન્ન-ફરસાણ મળે તો સુખ થાય, કરિયાતું મળે તો નહિ. તેથી નક્કી છે કે માત્ર વિષયનો ભોગવટો સુખનું કારણ નથી, ઇચ્છિત વિષયનો ભોગવટો સુખનું કારણ છે. તેથી અંતે ઇચ્છા હોય તો જ પાંચ મિનિટનું પણ સુખ મળે છે અને ખાધા પછી મિષ્ટાન્નની પણ ઇચ્છા મરી જાય છે માટે સુખ અનુભવાય છે. તેથી નક્કી છે કે વિષયના ભોગવટામાં સુખ નથી જ. વિષયના ભોગવટા બાદ જેમ ઇચ્છા ન હોવાથી ભોગવટાના અભાવમાં પણ સુખ અનુભવાય છે ને ? એ જ રીતે કાયમ માટે ઇચ્છા વિનાની અવસ્થામાં જ આત્માનું સુખ છે. આ આત્માના સુખને અનુભવવા છતાં આપણે માનતા નથી. એથી જ એ મનાવવા માટે છેલ્લે છ સ્થાનકને સમજાવવાનો
શ્રી સમકિતના સડસઠ બોલની સજઝાય . ૧૪૧
| SR No. | 009156 |
| Book Title | Samkitna Sadsath bolni Sazzaya Vachna |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Chandraguptasuri |
| Publisher | Anekant Prakashan Jain Religious |
| Publication Year | 2010 |
| Total Pages | 91 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 1 MB |