Page Text
________________
પોતે સમભાવના કારણે કેવળજ્ઞાન પામ્યા તેની સાથે સાથે રહેલા સાધુઓને પણ કેવળજ્ઞાન અપાવ્યું. સ0 એ સાધુઓને આટલો ગુસ્સો છતાં કેવળજ્ઞાન કઇ રીતે થયું ?
પાપ કરનાર પાપી નથી, પાપનો પશ્ચાત્તાપ ન કરનાર પાપી છે. પાપ તો ભૂતકાળની ભૂલના કારણે થાય, પણ પાપ થયા પછી પાપ જેને ખટકે નહિ તે પાપી છે. જેને દુ:ખ ભોગવવાનું મન નથી એવાને સાધુપણામાં રાખવાનો કોઈ અર્થ નથી. કારણે કે પોતે સંક્લેશ પામે ને બીજાના સંક્લેશનું કારણ બને. ગૃહસ્થો દુ:ખ ન ભોગવે તે નભાવી લઇએ. પણ સાધુસાધ્વી તો દુ:ખ ભોગવવા આવ્યાં છે, તે દુઃખ ન ભોગવે, દુઃખની ફરિયાદ કરે – એ કોઇ સંયોગોમાં ન ચાલે. આપણને જે ગમે છે તેનું નામ સુખ અને જે નથી ગમતું તેનું નામ દુ:ખ. આ દુઃખ ભોગવવા માટે તૈયાર થઇશું તો જ સમ્યકત્વ પામી શકાશે.
લક્ષણમાં તરતમતા હોઇ શકે, પણ લક્ષણના અભાવમાં લક્ષ્યભૂત વસ્તુ ન હોઇ શકે. ક્ષયોપશમના અસંખ્યાત ભેદ છે, આવરણના ભેદે ઉપશમાદિ લક્ષણમાં તરતમતા હોઇ શકે, પરંતુ ઉપશમના અભાવમાં સમ્યક્ત્વ ન હોઇ શકે . આ ઉપશમનો વિરોધી પરિણામ દુઃખ ન વેઠવાની વૃત્તિમાંથી આવતો હોય છે. એક વાર દુ:ખ વેઠવા તૈયાર થઇ જઇએ તો આપણો ઉપશમભાવ હણાય એ કોઇ રીતે શક્ય નથી. જ્યાં સુધી કર્મનો યોગ છે ત્યાં સુધી દુ:ખે આવવાનું જ છે, તો એનો પ્રતિકાર કરવાનું શું કામ છે ? દુ:ખ આવવાના કારણે અસમાધિ નથી થતી, દુઃખ ભોગવવાની વૃત્તિ ન હોવાથી અસમાધિ થાય છે. તેથી ઉપશમભાવ પામવા માટે દુ:ખનો દ્વેષ ટાળી દુઃખ વેઠવાની વૃત્તિ કેળવી લેવી છે. આ ઉપશમ પછી બીજું લક્ષણ સંવેગ બતાવ્યો છે. વસ્તુતઃ ઉપશમની પ્રાપ્તિ સૌથી છેલ્લે થાય છે છતાં પ્રાધાન્ય-શ્રેષ્ઠતાની અપેક્ષાએ તેને પહેલાં વર્ણવ્યું છે. બાકી પ્રાપ્તિની અપેક્ષાએ આસ્તિયે સૌથી પહેલું છે. ભગવાનના વચન ઉપર આસ્તિક્ય આવે, પછી સત્ત્વ-જીવો પ્રત્યે અનુકંપા આવે; તેનાથી નિર્વેદ; નિર્વેદથી સંવેગ અને સંવેગથી પ્રશમભાવની પ્રાપ્તિ થાય
શ્રી સમકિતના સડસઠ બોલની સજઝાય ૯૨
છે. જેમ શ્રી નવકારમંત્રમાં પ્રાપ્તિની અપેક્ષાએ સાધુપદ પહેલાં છે છતાં શ્રેષ્ઠતાની અપેક્ષાએ અરિહંતપદને પહેલું મૂક્યું છે. સિદ્ધભગવંતો આઠ કર્મથી રહિત હોવા છતાં તેમને ઓળખાવનાર અરિહંતપરમાત્મા હોવાથી તેમને પહેલા જણાવ્યા. આસ્તિક્યમાં ભગવાનના વચનની શ્રદ્ધા આવે છે. ભગવાનની સૌથી પહેલી આજ્ઞા એક જ છે કે દુઃખ ભોગવી લેવું, કારણ કે તે આપણી જ ભૂલનું પરિણામ છે. ' ઉપશમ સંવેગભાવના કારણે આવે છે. સંવેગભાવે એટલે મોક્ષનો અભિલાષ. આ મોક્ષનો અભિલાષ કયા કારણસર પ્રગટે છે તે જણાવતાં અહીં ફરમાવે છે કે દેવલોકનાં કે મનુષ્યલોકનાં સુખો દુ:ખરૂપ લાગતાં હોવાથી તેને મોક્ષે જવાનું મન ઉત્કટ હોય છે. આજે ભગવાનનાં બીજાં બધાં વચન ઉપર શ્રદ્ધા છે પણ આ વસ્તુ હજુ સુધી માની નથી શક્યા કે દેવોનાં કે મનુષ્યોનાં સુખો દુ:ખરૂપ છે. એના કારણે સંસારમાં ભટકીએ છીએ, મોક્ષમાં જતા નથી. સંસારનાં સુખો સારાં લાગે ત્યાં સુધી સંવેગ આવવાનું કોઈ કારણ જ નથી. સંસારનાં દુ:ખો પર નિવેદ જાગે તો સંસાર છૂટવા છતાં મોક્ષનો અભિલાષ ન જાગે. સંસારના સુખો દુ:ખરૂપ લાગે તો જ સંવેગભાવ આવે. આજે નવ તત્ત્વ પર શ્રદ્ધા છે, પણ સંસારનાં સુખો દુ:ખરૂપ છે એવી શ્રદ્ધા જ પ્રગટતી નથી. એકાસણાં કરનારને નવકારશી-બેસણાં કરનારા સારા લાગે અને આયંબિલ કરનારને એકાસણાં કરનારા સારા લાગે, તેમને મજા છે એવું લાગે : આ સંવેગના અભાવને સૂચવે છે. આ સંસારના નિર્વેદમાં આડી આવતી હોય તો તે આ એક જ માન્યતા છે કે દેવ-મનુષ્યનાં સુખો દુઃખરૂપ લાગતાં નથી. એક વાર સંસારનું સુખ ન ગમે તો આ સંસારમાંથી ખસવાનું મન થયા વિના ન રહે. આજે ભંગારમાંથી પણ પૈસા ઉપજાવવાની વૃત્તિ હોય તેને સંવેગ ક્યાંથી આવે ? આ તો છાપાં વેચીને પૈસા ઉપજાવે. આજે નિયમ આપી દઉં કે જે વસ્તુના પૈસા અપાઇ ગયા હોય તે વસ્તુ પસ્તીમાં પણ નથી વેચવી, એમને એમ કાઢી નાંખવી. આટલું તો બનશે ને ? સુખને દુઃખરૂપ માનવું છે; તેથી સુખ નથી ભોગવવું, દુઃખ ભોગવવું છે. કાંટાથી
શ્રી સમકિતના સડસઠ બોલની સજઝાય : ૯૩
| SR No. | 009156 |
| Book Title | Samkitna Sadsath bolni Sazzaya Vachna |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Chandraguptasuri |
| Publisher | Anekant Prakashan Jain Religious |
| Publication Year | 2010 |
| Total Pages | 91 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 1 MB |