________________
બાળક એમાં ન લોભાયો અને સાધુભગવંતે ઓઘો બતાવ્યો તો તરત
ઓઘો લેવા દોડ્યો. ત્યાર પછી દીક્ષા લઇને દશ પૂર્વનું અધ્યયન કર્યું. વિદ્યાના બળથી બૌદ્ધરાજાને જૈનધર્મથી વાસિત બનાવ્યો. આવા મહાપુરુષો પોતાનો પ્રભાવ નથી પાડતા, ભગવાનના શાસનનો પ્રભાવ પાડે છે. છેલ્લે સુંઠનો ગાંગડો કાન પર રહી ગયો એ પ્રતિક્રમણ વખતે યાદ આવ્યું ત્યારે પ્રમાદ થઇ ગયો એવું લાગ્યું તો મરણ નજીક આવ્યું છે – એમ જાણીને અણસણ સ્વીકાર્યું. સ0 પ્રમાદના કારણે શું થાય ?
પ્રમાદના કારણે વિપરીત થાય. સ્વભાવ બદલાય તો મરણ નજીક આવ્યું છે - એમ સમજવું. આવું સામુદ્રિકશાસ્ત્રમાં લખ્યું છે. બહુ ગુસ્સાવાળો માણસ પણ મરણ નજીક આવે તો શાંત થયેલો દેખાય. આપણો સ્વભાવ આપણે નક્કી જ નથી કરી શકતા. ક્ષણમાં તુષ્ટ અને ક્ષણમાં રુષ્ટ : આવી અવસ્થામાં મરણ નજીક આવ્યું છે – એમ ન જણાય. આજે અમારે ત્યાં વ્યાખ્યાનમાં આવેલાને શું છે ઇએ છે - એ અમે નથી જાણી શક્યા. અમે કથા કહીએ તો કહે કથા જ કહે છે, તત્ત્વજ્ઞાન નથી આપતા. તત્ત્વજ્ઞાન આપીએ તો કહે કે તત્ત્વજ્ઞાન જ આવે છે, કથા વગેરે તો આવતી જ નથી. લોક દુરારાધ્ય છે. આવા વખતે ભગવાનનું શાસન એમના હૈયામાં પેસાડવાનું કામ કપરું છે. પ્રમાદ ખરાબ લાગ્યો તો શ્રી વજસ્વામીએ અણસણ સ્વીકાર્યું. આજે આપણો પ્રમાદ એમના કરતાં તો કંઇક ગુણો છે ને ? જ્ઞાન, આચરણ માટે મેળવવું છે એવું આપણે લગભગ માનતા જ નથી. છોડવા માટે શક્તિમાન હોવા છતાં છોડીએ નહિ તો માનવું પડે કે સમ્યગ્દર્શન નથી. આજે તમે સાધુપણું ન લઇ શકો, પણ સામાયિક પણ દોષ વગરનું ન કરી શકો – એવું તો નથી ને ? સામાયિકમાં વાતો ન કરાય એવી ખબર હોવા છતાં વાતો કરો ને ? સ0 આચારશુદ્ધિ ન હોવા છતાં વિચારશુદ્ધિ હોય : એવું બને ને ?
ઘા સાફ કરવો જોઇએ - એવું માને પણ ઘા સાફ ન કરે અને ડ્રેસિંગ કરે તો ઘા રૂઝાય ને ? સાચું સમજાયા પછી સાચું આચરવા માટે તો
શ્રી સમકિતના સડસઠ બોલની સજઝાયા ૭૪
સમ્યગ્દર્શનની જરૂર છે. સહેલાઇથી છૂટી શકે એવું હોવા છતાં એને ન છોડતાં ‘ઉપાદેય નથી માનતો’ એમ માનીને સેવવું એ સમ્યગ્દર્શન નથી. શક્ય હોય એને છોડે અને અશક્ય હોય એને “ઉપાદેય નથી’ એમ માનીને સેવે એ સમ્યગ્દર્શન છે. હોસ્પિટલમાં બાટલા સામે એકીટસે જોનારો દેરાસરમાં પ્રતિમાજી સામે કે સામાયિકમાં પુસ્તક સામે જોઇ ન શકે એવું બને ખરું? દરેક અનુષ્ઠાનમાં અનુકૂળતા શોધ એને સમ્યક્ત્વ હોય એમ ન મનાય.
(૭) સાતમા પ્રભાવક તરીકે સિદ્ધિસંપન્નને જણાવ્યા છે. અંજનના પ્રયોગ દ્વારા જિનશાસનનો જય મેળવનારા શ્રી કાલિકાચાર્ય અહીં દષ્ટાંત તરીકે છે. પોતાની ભગિની સાધ્વીજીના શિયળની રક્ષા માટે સંમૃદ્ઘિમ સૈનિકોને વિદુર્વાને ગર્દભીલ્લ રાજાની સાથે યુદ્ધ કરીને રાજાને જીતીને શ્રી જિનશાસનની રક્ષા કરવાનું કામ કર્યું હતું. વાસક્ષેપ દ્વારા નદીનું વહેણ બદલી નાખે એવી સિદ્ધિ એમની પાસે હતી. અત્યારે તો પાણી વગેરેમાં વાસક્ષેપ નાંખીને આપે છે, પણ એ લોકો વિદ્યા વગેરેના જાણકાર નથી. જેઓ વિદ્યા વગેરેના જાણકાર છે એવાઓ આવી પ્રવૃત્તિ કરતા નથી અને જે જાણતા નથી એવા આવી પ્રવૃત્તિ કરવા છતાં શ્રી જિનશાસનની પ્રભાવના થતી નથી.
પોતાની પાસે શક્તિ સારામાં સારી હોવા છતાં મહાપુરુષોએ પોતાના ભગત બનાવવા માટે મહેનત નથી કરી, શાસનના ભગત બનાવવા માટે મહેનત કરી હતી. આઠે આઠ પ્રભાવકને તપાસીએ તો ક્યાંય આવું જોવા ન મળે. સમકિતી આત્માઓ વ્યક્તિના ભગત ન બનતા, ગુણીના ભગત બનતા હોય છે. સમકિત, ગુણની ઉપાસનામાં સમાય છે, વ્યક્તિની ઉપાસનામાં નહીં. વ્યક્તિની પ્રત્યે રાગ કરવાના બદલે વચનનો રાગ થઇ જાય તો કામ થઇ જાય. કોઇ પણ વસ્તુ પ્રત્યે રાગ થાય ત્યારે એના સ્વાદને લઇને થતો હોય. માવા પ્રત્યે રાગ પણ એમાં મિઠાશ હોય તો થાય ને ? મિઠાશ ન હોય તો રાગ થાય ખરો ? વચનના રાગને લઇને વ્યક્તિ પ્રત્યે રાગ થાય તો વાંધો નથી પણ માત્ર વ્યક્તિનો રાગ નથી જોઇતો. ભગવાનનું શાસન અવિચ્છિન્નપણે ચાલતું
શ્રી સમકિતના સડસઠ બોલની સજઝાય
૭૫