Page Text
________________
કેળવવાનું કહેવું પડતું નથી. જે ફળની ઇચ્છા ન હોય તે ફળ આપનારા પ્રત્યે બહુમાન જાગે - એ શક્ય નથી. બહુમાન કેળવાયા પછી વિનય લાવવાનું કામ સાવ સહેલું છે; તકલીફ છે બહુમાનભાવની, આગળ વધીને ફળની ઇચ્છા પ્રગટાવવાની !
આ વિનય કોની પ્રત્યે કરવાનો છે તે જણાવતાં દસ પાત્રો અહીં વર્ણવ્યાં છે– (૧) અરિહંત, (૨) સિદ્ધ, (૩) ચૈત્ય, (૪) સૂત્ર-સિદ્ધાંત, (૫) દસ પ્રકારનો યતિધર્મ, (૬) તે યતિધર્મના પાલક સાધુભગવંતો, (૭) આચાર્યભગવંત, (૮) ઉપાધ્યાયભગવંત, (૯) ચતુર્વિધ સંઘ, (૧૦) સમ્યગ્દર્શન. આ દશ પ્રકારનાં પાત્રોનો વિનય કરવાનો છે. અહીં દસ પાત્રોના સ્વરૂપનું વર્ણન એક એક પાદમાં માત્ર બે-ત્રણ પદો વડે કર્યું છે - આ અદ્ભુત રચના છે. અરિહંત એટલે ‘જિન વિચરતા’. જે વિહરમાન તીર્થંકરભગવંત છે તેમનો વિનય કરવાનો છે. આ વિનયનું પાલન તો જ્યારે ભગવાન વિહરમાન હોય ત્યારે કરવાનું છે. આજે આપણા માટે આ વિનયનું પાલન સાક્ષાત્પણે શક્ય નથી. છતાં આવા પરમાત્માનું સાંનિધ્ય ગમી જાય, ત્યાંથી ખસવાનું મન ન થાય – એ સારામાં સારો વિનય છે. મનવચનકાયાના યોગોનું સમર્પણ કરવું એ વાસ્તવિક કોટિનો વિનય છે. અત્યાર સુધી આવા પરમાત્માનો યોગ થયા પછી પણ આપણને ગમ્યા નહિ માટે આપણો નિસ્તાર થયો નહિ. આથી જ તો ‘સુણ્યા હશે, પૂજ્યા હશે...’ એમ સ્તવના કરીએ છીએ. આજે તો ઘણા મહાવિદેહ ક્ષેત્રમાં જઇને સીમંધર સ્વામી પાસે દીક્ષા લેવાની ભાવના ભાવે છે. આપણે કહેવું પડે કે– દીક્ષા લેવા માટે મહાવિદેહમાં જવાની જરૂર નથી અહીં પણ મળે એવી છે. મહાવિદેહમાં તો ઉપરથી લાંબા આયુષ્ય વગેરેના કારણે વિલંબ પણ થઇ શકે. શ્રી શ્રેણિકમહારાજા ચોર્યાશી હજાર વરસ નરકનાં અને બહોતેર વર્ષ આયુષ્યનાં પૂરાં કરીને મોક્ષે જતા રહેશે. જ્યારે શ્રી સીમંધરસ્વામી ભગવાન કુંથુ-અજિન અંતરે જન્મ્યા, મુનિસુવ્રત-નમિ અંતરે દીક્ષા અને કેવળજ્ઞાન પામ્યા અને આવતી ચોવીસીમાં ઉદય-પેઢાલ (૭-૮મા) જિનના આંતરે મોક્ષમાં જશે. શ્રી સમકિતના સડસઠ બોલની સજ્ઝાય – ૩૨
મહાવિદેહક્ષેત્રમાં જવાથી મોક્ષ મળે જ એવું નથી, સાતમી નરકે પણ ત્યાંથી જવાય છે. અહીં દીક્ષા મળે એવી છે છતાં લેવી નથી. કારણ કે દુઃખ ભોગવવાની અને સુખ છોડવાની તૈયારી નથી. આપણી તુચ્છ ઇચ્છાઓને પૂરી કરવા માટે સખત પુરુષાર્થ ચાલુ છે. ત્યાં સંઘયણ સારું મળે એટલે દુઃખ સહન થઇ જ જાય એવો નિયમ નથી. છેવા સંઘયણમાં વિશુદ્ધ પરિણામ ન આવે પરંતુ સમભાવનો પરિણામ તો આત્મસાત્ કરી શકાય - એવું છે. છેવદાસંઘયણવાળા પણ શાંતિથી સમાધિમરણ પામી શકે છે. અને પહેલા સંઘયણવાળા રૌદ્રધ્યાનથી નરકમાં જાય છે. માટે સંઘયણની ખામીને રડવાને બદલે સમભાવ કેળવવા માટે પરિણામ સુધારવાની જરૂર છે. દુઃખ આવવાના કારણે દુ:ખી નથી બનાતું. દુઃખ ભોગવવું નથી - એના કારણે દુઃખી છીએ. દુઃખનું દુઃખ નથી, ભોગવવું નથી - એનું દુઃખ છે. જો એક વાર દુ:ખ ભોગવવાનું નક્કી કરી લઇએ તો પરિણામ કેળવવાનું કામ સહેલું છે. વિચરતા એવા અરિહંત પરમાત્માને આપણા મનવચનકાયાનું સમર્પણ કરવું એ જ તેમની પ્રત્યેનો વિનય છે.
અરિહંત બાદ સિદ્ધ પદનો વિનય છે. સિદ્ધપદ એ સાધ્ય છે. આ સાધ્યને લઇને જ અરિહંતનો વિનય થાય છે. તેથી બીજા નંબરે સિદ્ધનો
વિનય જણાવ્યો. આ સિદ્ધભગવંતો તો માત્ર અસ્તિત્વ દ્વારા, આલંબનરૂપ બનવા દ્વારા આપણી ઉપર ઉપકાર કરે છે. આ સિદ્ધોનો અપલાપ ન કરવો એ સિદ્ધનો વિનય છે. મોક્ષ કોણે જોયો છે ? દુઃખની પરાકાષ્ઠા જેમ સંસારમાં છે તેમ સુખની પરાકાષ્ઠા પણ સંસારમાં જ છે, મોક્ષ નામનું તત્ત્વ નથી... એવું કહેવું તે સિદ્ધનો અપલાપ છે. આજે આપણે મોક્ષતત્ત્વનો અપલાપ નથી કરતા; પણ સાથે સિદ્ધતત્ત્વને સ્વીકારતા પણ નથી, નહિ તો આવાં લક્ષણ હોય ? સમકિતી આવા ન હોય. તેનું તો મને તનુ મોક્ષે વિત્તમ્ । (શરીર સંસારમાં અને ચિત્ત મોક્ષમાં હોય) સિદ્ધાવસ્થાનું સતત ચિંતન કરવું તે સિદ્ધનો વિનય. તમે જેમ અર્થનું સતત ચિંતન કરો છો ને ? એ જ રીતે અહીં સિદ્ધનો વિનય કરવો.
શ્રી સતિના સડસઠ બોલની સજ્ઝાય – ૩૩
| SR No. | 009156 |
| Book Title | Samkitna Sadsath bolni Sazzaya Vachna |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Chandraguptasuri |
| Publisher | Anekant Prakashan Jain Religious |
| Publication Year | 2010 |
| Total Pages | 91 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 1 MB |