Page Text
________________
સ0 કુંડલીમાં ન હોય તો ?
તમે કોઈ દિવસ કુંડલી જોઇ છે ? એના સૌથી પહેલા પાના પર લખ્યું હોય છે કે- ‘પ્રારબ્ધ પુરુષાર્થના કારણે ફળે છે' જેટલા ગ્રહો છે એ બધા સૂચક છે, કારક નથી. ભવિષ્યમાં શું બનવાનું છે – એનો અંદાજ આપવાનું કામ કરે, પણ ભવિષ્યમાં જે થવાનું છે એને કરવાનું કામ ન કરે. સ0 સૂચક તો ખરા ને ?' - સૂચકની જ વાત કરતા હો તો હું તમને કહું છું કે- ‘પાપ કરશો તો દુર્ગતિમાં જશો' માનવું છે ? પાપ બંધ કરવું છે ? દરેક શાસ્ત્રવચન સૂચક જ છે. શાસ્ત્રકારો સૂચના આપવાનું કામ કરે, કાંડું પકડવાનું કામ ન કરે. પુરુષાર્થ તો આપણે જાતે જ કરવો પડે. શાસ્ત્રકારોના સૂચન અનુસાર પુરુષાર્થ કરવા માટે સમ્યક્ત્વની જરૂર છે. સ0 છઠ્ઠી ગાથામાં જે કહ્યું કે ‘એહનો તત્ત્વવિચાર કરતાં...' એમાં
‘તત્ત્વ’નો અર્થ શું ?
સામાન્યથી તત્ એ સર્વનામ છે. એનો પ્રયોગ સમસ્ત દુનિયા માટે થાય. આ દુનિયામાં રહેલાં જેટલાં ઘટ, પટ, દણ્ડ વગેરે અજીવ સ્વરૂપ તેમ જ મનુષ્ય, તિર્યચ... વગેરે જીવ સ્વરૂપ દ્રવ્યો છે તે બધાં માટે તત્ શબ્દનો પ્રયોગ થાય છે. એકાદેશ તન્ માં રહેલા ધર્મને ‘તત્ત્વ’ કહેવાય છે. જીવ-અજીવના વાસ્તવિક ધર્મનું જ્ઞાન કરવું છે. અહીં આપણે જીવાદિ નવ તત્ત્વમાંથી માત્ર જીવનું, તેમાં પણ જીવના ઔદયિકભાવના ગતિ વગેરે સ્વરૂપનું કે ક્ષાયિકભાવના જ્ઞાનાદિ વગેરે સ્વરૂપનું જ્ઞાન ન કરતાં માત્ર જીવના સમ્યગ્દર્શનગુણ સ્વરૂપ તત્ત્વનું જ્ઞાન કરવું છે. આ તત્ત્વનું સ્વરૂપ જાણીને સંસારથી પાર ઊતરવું છે. આત્માનો ગુણ સમ્યકત્વ છે છતાં આપણને એની ખબર નથી. પુદ્ગલના બધા ગુણો આપણને ખબર છે ને ? બીજાનું સ્વરૂપ આપણને પરિપૂર્ણ ખબર છે, માત્ર આપણું સ્વરૂપ આપણને ખબર નથી ! આપણા સ્વરૂપની ઓળખાણ માટે સમ્યકત્વ કામ લાગે છે. આપણામાં સમ્યક્ત્વ છે કે નહિ ? એને તપાસવા માટે ચાર શ્રદ્ધા પછી ત્રણ લિંગ બતાવ્યાં. જેની પાસે સમ્યક્ત્વ હોય એ વિનય
શ્રી સમકિતના સડસઠ બોલની સજઝાયા ૧૪
કર્યા વગર રહે નહિ તેથી લિંગ પછી દસ પ્રકારનો વિનય બતાવ્યો. ધર્મની શરૂઆત વિનયથી થાય. જેઓ ઉપકારીનો વિનય ન કરે તેઓ ગુનો કે ભગવાનનો વિનય કઇ રીતે કરશે ? વિનય એ મોક્ષના બીજ તરીકે જણાવ્યું છે. સમ્યગ્દર્શન હોય તો એનું કાર્ય દેખાયા વગર નહીં રહે. જેની પાસે વિનય નથી એની પાસે સમ્યક્ત્વ નથી – એમ માની લેવું. તત્ત્વ સમજાય એટલે હેય-ઉપાદેયનો વિવેક આવે. વિવેક આવ્યા પછી હેયના ત્યાગનો અને ઉપાદેયના સ્વીકારનો પુરુષાર્થ શરૂ થાય. આ રીતે વિનય કરવાના કારણે ગુણો પ્રાપ્ત થાય છે. જે ગુણ પ્રાપ્ત કરવા હોય એમાં અતિચાર ન લાગી જાય, અલના ન થાય એની કાળજી રાખવા સ્વરૂપ શુદ્ધિ હોવી જરૂરી છે. આથી વિનય પછી શુદ્ધિ જણાવી. કપડું ગમે તેટલું ચોખ્ખું હોય પણ બહારથી મેલ ન લાગી જાય એની કાળજી રાખીને જીવવું એના માટે શુદ્ધિ પછી પાંચ દૂષણનું વર્ણન કર્યું. જે લોકો પાંચ દૂષણ તરફ ધ્યાન ન રાખે તેઓને જતે દિવસે મિથ્યાત્વ લાગવાનો પૂરતો સંભવ છે. જેનામાં એવું દૂષણરહિત સમ્યકત્વ હોય તે જ પ્રભાવક થઇ શકે – એવું કહેવાના તાત્પર્યથી આઠ પ્રભાવકનું વર્ણન કર્યું. આના ઉપરથી પણ તમને સમજાશે કે – જેને પ્રભાવના કરવી છે એણે કેટલા ગુણો પ્રાપ્ત કરવા પડતા હોય છે. એકલા જ્ઞાનથી ભગવાનની શાસનની પ્રભાવના થતી નથી. આઠ પ્રભાવકની ઢાળમાં છેલ્લે લખ્યું છે કે – જેઓ વિધિ મુજબ યાત્રા, પૂજા વગેરે સ્વરૂપ કરણી કરે છે તેઓ પણ પ્રભાવક છે. ભગવાનની આજ્ઞા મુજબના આચાર પાળે એ સારામાં સારો પ્રભાવક થઇ શકે. અપવાદ સેવીને પ્રભાવના નું થાય. પ્રભાવના માટે ઉત્કટ કોટીનું સત્ત્વ કેળવીને આચારનું પાલન કરવું પડતું હોય છે. બધા સમકિતી પ્રભાવક હોય જ એવું નહિ, પણ સમકિતી હોય તે જ પ્રભાવક હોય. શાસનપ્રભાવનામાં અંગભૂત એવું સમ્યત્વ પણ શેના યોગે શોભે છે તે જણાવવા પાંચ ભૂષણ બતાવ્યાં. શરીરને શોભાવવા માટે જેમ અલંકાર છે તેમ સમ્યકત્વને દેદીપ્યમાન બનાવનાર આ પાંચ ભૂષણ છે. સમ્યક્ત્વના અસ્તિત્વને જણાવનાર પાંચ લક્ષણ ભૂષણ બાદ જણાવ્યાં છે.
શ્રી સમકિતના સડસઠ બોલની સજઝાય ૧૫
| SR No. | 009156 |
| Book Title | Samkitna Sadsath bolni Sazzaya Vachna |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Chandraguptasuri |
| Publisher | Anekant Prakashan Jain Religious |
| Publication Year | 2010 |
| Total Pages | 91 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 1 MB |