________________
નવ રૈવેયક સુધી ઊપજે (જધન્યથી વ્યંતર). છદ્મસ્થ યતિ ઉત્કૃષ્ટથી સર્વાર્થ સિદ્ધ , ચૌદપૂર્વી જઘન્યથી લાંતકે ઊપજે અને પ્રમાદથી તો નિગોદમાં પણ જાય.
૨૨૭.દેવતાને નિદ્રા હોય :
(મહાવીરચરિયું ભા. પા.૪૫૧ માંથી)
ત્રીજા અણુવ્રત ઉપર વસુદત્તની કથામાં ચ્યવનકાળ નજીક આવવાથી વિદ્યુ—ભદેવની વિચારણામાં મારાં બે નેત્રો સ્વભાવથી જ નિમેષરહિત છે તે હમણાં દેવપણામાં વિરુદ્ધ એવું મીંચાવું અને ઉઘાડવું કેમ કરે છે? મારું ચિત્ત નાટક વગેરેમાં વ્યગ્ર છે. છતાં વૈરિણીની જેમ પાપી નિદ્રા વચ્ચે વચ્ચે અવસર પામીને કેમ મને ઉપદ્રવ કરે છે ? તેવી રીતે કહારયણકોશમાં પહેલા સમ્યક્ત્વ ઉપર નરવર્મરાજાના દૃષ્ટાંતમાં વિજજીપ્રભદેવ ભા.પા.૧૧માં, સમરાદિત્ય કથામાં છઠ્ઠા ભવમાં અહંદત્ત આચાર્યના વૃત્તાંતમાં ભા.પા. ૨૩૪માં.
હરિવર્ષ તથા રમ્યક્ષેત્રના જીવો ભવનપતિ, વ્યંતર અને જ્યોતિષ તથા ઇશાન સુધી ઊપજે, તેમનું આયુષ્ય બે પલ્યોપમ સુધીનું હોય છે. (૧૨૮ ભેદ)
હિમવંત-હૈરણ્યવંતના જીવો ભવનપતિ, વ્યંતર અને જ્યોતિષ તથા સૌધર્મ ઇશાન સુધી ઊપજે. (૧૨૬ ભેદ)
- નિજાયુતુલ્ય એક પલ્યોપમનું આયુષ્ય હોય અથવા હીન સ્થિતિ હોય. (ગા.૧૫૦).
અધ્યવસાયવિશેષથી ગતિમાં તરતમપણું હોય છે.
સંમૂર્છાિમ તિર્યંચો ભુવનપતિ તથા વ્યંતર એ બે નિકાય સુધી જ ઊપજે. (૧૦૨ ભેદ) (ગા.૧૫૧) (૧) બાલતપસ્વી, (અજ્ઞાનતપ, મિથ્યાત્વીનાપંચાગ્નિપ્રમુખતપમાં આસક્ત) (૨) ઉત્કૃષ્ટરોષવાળા (દ્વૈપાયનઋષિ અગ્નિકુમારમાં ઊપજી દ્વારિકા બાળી તે) (૩) અહંકાર કરનારા અને (૪) વેર લેવામાં આસક્ત જીવો મરીને અસુરકુમારાદિ દસ ભુવનપતિ
દેવમાં ઉત્પન્ન થાય છે. (ગા.૧૫૨)
નિજ નિજ ક્રિયામાં સ્થિત એવા(પોતપોતાના આગમમાં કહેલી ક્રિયામાં રક્ત થયેલા)ઓ તાપસ, ચરક, પરિવ્રાજકો જઘન્યથી વ્યંતરમાં અને ઉત્કૃષ્ટથી ભુવનપતિથી બ્રહ્મકલ્પ સુધી. (ગા.૧૫૪) (૧) દોરડાનો ફાંસો ખાવાથી. (૨) વિષના ભક્ષણથી. (૩) પાણી અને (૪) અગ્નિમાં પ્રવેશ કરવાથી મરેલા. (પ-૬) ભૂખ, તૃષાથી મરેલા. (૭) વિરહાગ્નિના દુ:ખથી મરેલા અને (૮) પર્વતના શિખર ઉપરથી પડવાથી મરેલા શુભભાવે મરી વ્યંતરમાં જાય છે. (૧૫૩)
સમ્યકત્વ-દેશવિરતિસહિત એવા પર્યાપ્ત પંચેન્દ્રિય તિર્યંચો આઠમાં સહસ્રાર દેવલોક સુધી ઊપજે, (૧૫૪)
દેશવિરતિ શ્રાવકો અને ગોશાળાના મતને અનુસરનારા આજીવક મિથ્યાષ્ટિઓ મરીને ઉત્કૃષ્ટથી બારમા દેવલોક સુધી ઉત્પન્ન થાય છે. (જઘન્યથી સૌધર્મદેવલોકમાં).
યતિલિંગી સાધુનો વેષ ધારણ કરનાર) મિથ્યાદૃષ્ટિ બાહ્યથી સાધુની દશ સામાચારીના પ્રભાવે (અંગારમર્દનાચાર્યની જેમ) ક્રિયાના બળે ઉત્કૃષ્ટથી
૧ અંશો શાસ્ત્રોના ૧ ૧૩૮ )
૨૨૮.સંમૂર્છાિમ મનુષ્યને ઊપજવાનાં ચૌદ સ્થાનો :
(૧) લઘુનીતિ (૨) વડીનીતિ (૩) શ્લેષ્મ (૪) શરીરના મેલમાં (૫) નાકના મેલમાં (૬) ઊલટીમાં (૭) પિત્તમાં (૮) પરુમાં (૯) લોહીમાં (૧૦) વીર્યમાં (૧૧) મૃત કલેવરમાં (૧૨) સ્ત્રી-પુરુષના સંભોગમાં (૧૩) નગરની ખાળમાં (૧૪) સર્વ અશુચિસ્થાનમાં.
સમયે સમયે અસંખ્ય સંમૂર્છાિમ પંચેન્દ્રિય જીવો ઊપજે અને ઔવે છે.
૨૨૯. સાત ધાતુનાં નામ :
(૧) રસ (૨) અસ્થિ (૩) મજ્જા (૪) માંસ (૫) રુધિર (૬) મેદ (૭) શુક્ર.
૨૩૦.કાર્પણ શરીર :
કાર્પણ શરીર એક જ હોય. તૈજસ શરીર લબ્ધિની અપેક્ષાવાળું સર્વને નહીં પણ કોઇકને જ હોય છે. પાચનશક્તિ કામણ શરીર કરી શકે છે. (દ્રવ્યલોકપ્રકાશમાં પા.૧૬૨ ભાષાંતર, તત્ત્વાર્થભાષ્યમાંનો પાઠ)
વ અંશો શાસ્ત્રોના જ ૧૩૯ ૦