Page Text
________________
પ્રકરણ-૧ ને શરણ આપનારું છે. સાધક અવસ્થા મંગલરૂપ છે. સાધ્ય અવસ્થા લોકોત્તમ રૂપ છે. અને બંને અવસ્થામાં કાયમ રહેનાર આત્મતત્ત્વ શરણ સ્વરૂપ છે.
પંચ પરમેષ્ઠિમાં આન્ય સર્વમાં વ્યાપ્ત છે. આઈન્ય એટલે શ્રી અરિહંતની શક્તિ જે સામ્ય સ્વરૂપ છે. તે જ તેમનું આશ્વર્ય છે. તેમની આજ્ઞા ભેદભાવનો ત્યાગ કરી જીવરાશિ પ્રત્યે અભેદભાવ પ્રગટાવવાની છે. ભેદભાવમાંથી હિંસાદિ આશ્રવોની અને અભેદભાવમાંથી અહિંસાદિ અને ક્ષમાદિ સંવરરૂપ ધર્મોની ઉત્પત્તિ થાય છે. અર્થાત્ સામ્ય બુદ્ધિ વડે સમતાભાવની પ્રાપ્તિ થાય છે. એ આઈન્ય જ સાધુમાં બીજાને સહાયરૂપે, ઉપાધ્યાયમાં શાનદાન રૂપે, આચાર્યમાં આચારના દાનરૂપે સિદ્ધમાં પૂર્ણતાના આવિર્ભાવરૂપે અને શ્રી અરિહંતમાં બધાના મૂળ રૂપે રહેલું છે.
નમો અરિહંતાણંનો મર્મ નમો પદ જીવને ચંદ્ર કરતાં પણ અધિક નિર્મળ બનાવે છે. અરિહંપદ જીવને સૂર્ય કરતાં પણ અત્યધિક તેજસ્વી બનાવે છે. નમો પદ વડે દુષ્કૃતનો સ્વીકાર અને અરિહંત પદ વડે સુકૃતનો સ્વીકાર થાય છે. દુષ્કત ગહનું મૂળ કોમળતા છે. સુકૃત અનુમોદનાનું મૂળ તીક્ષ્ણતા છે. (તીક્ષ્ણતાના કારણે બીજાનો નાનો પણ ગુણ જોઈ શકે) અને શરણગમન ભાવનું મૂળ સંસાર પ્રત્યે ઉદાસીનતા છે. એટલે પાયાના ત્રણ ગુણોનો વિકાસ કરવાની શક્તિ શ્રી નવકારનાં પ્રથમ પદમાં રહેલી છે. પ્રાયશ્ચિતકરણએ સાધુતાનું લક્ષણ છે. વિશુદ્ધિકરણએ જ્ઞાનીનું લક્ષણ છે. વિશલ્યીકરણ એ ચારિત્રવાનનું લક્ષણ છે. પાપકર્મનો મૂળ વિઘાત એ સિદ્ધત્વનું લક્ષણ છે. તે માટેના પુરુષાર્થરૂપ કાયોત્સર્ગકરણ એ અરિહંતનું લક્ષણ છે. પાંચ પરમેષ્ઠિ ભગવંતોના પાંચ લક્ષણો કાયોત્સર્ગની ક્રિયામાં સમાયેલા હોવાથી
૧૦ રૈલોકયદીપક મહામંત્રાધિરાજ નવકારમંત્રનો સંક્ષિપ્ત સાર કેવલજ્ઞાન તે મોક્ષનું અસાધારણ કારણ છે.
| નમો પદનું મહાભ્ય નમો એ વિનયનું બીજ છે. વિનયી થવાનું સૂચન કરે છે. વિનય ગુણ જ્ઞાની પુરુષોનો સમાગમ કરાવે છે. અને શ્રુતજ્ઞાનની પ્રાપ્તિ દ્વારા આત્મવિકાસમાં પ્રગતિ કરાવે છે. (૧) અરિહંત અને સિદ્ધને કરેલો નમસ્કાર મોક્ષનું બીજ છે.
(૨) આચાર્ય અને ઉપાધ્યાયને કરેલો નમસ્કાર એ વિનયનું બીજ છે. વિનય વડે વિદ્યાની પ્રાપ્તિ થાય છે. અને મોક્ષમાર્ગનું જ્ઞાન થાય છે.
(૩) સાધુને કરેલો નમસ્કાર એ શોધન બીજ છે. કેમકે તે પાપનું શોધન કરે છે . નમો પદ એ પાપનું પ્રાયશ્ચિત્ત છે. અર્થાતુ પંચપરમેષ્ઠિઓને કરેલા નમસ્કારમાં મોક્ષ બીજત્વ, વિનયબીજત્વ, અને કર્મ શોધકત્વ રહેલું છે.
છ આવશ્યકમય શ્રીનવકાર છે આવશ્યક, સ્વરૂપમાં અનુભૂતિ માટેની સંપૂર્ણ ક્રિયા છે. સામાયિક સાધન અને સાધ્ય બને છે. સામાયિક માટે પ્રત્યાખ્યાન આદિ આવશ્યક છે. સામાયિક નમો વડે થાય છે. સામાયિકમાં છે આવશ્યક છે. અને નવકારમાં સામાયિક છે.
પ્રશ્ન કટ્ટાનો જવાબ નવકારનું રહસ્ય નમસ્કારથી એકબાજુ ઉપકારક તત્ત્વોની શરણાગતિ થાય છે. બીજીબાજુ ઉપેક્ષા અને વિરોધનું પાપ ધોવાય છે. ત્રીજી બાજુ ઉપેક્ષા અને વિરોધ કરનાર પણ જ્યારે શરણે જાય છે ત્યારે શરણ આપવા તત્પર એવા પંચ પરમેષ્ઠિ ભગવંતોના સુકૃતનું અનુમોદન થાય છે. એ રીતે નમસ્કારમાં શરણાગતિ, દુષ્કૃત ગર્તા, અને સુકૃત અનુમોદના એ ત્રણે એક સાથે રહેલાં છે. પહેલાં પાંચ પદો શરણાગતિ સૂચક છે.
| SR No. | 009129 |
| Book Title | Navkarno Sankshipta Saar |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Sudhir B Kothari |
| Publisher | Bhadrankar Prakashan |
| Publication Year | 2012 |
| Total Pages | 40 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati |
| File Size | 1 MB |