________________
(૧૩૭)
જનપુસ્તકોને વિનાશ કર્યો હતો, અને તે સાથે તેવાં પુસ્તકને કદાચ વિનાશ થ હેય, તો તેમાં સંદેહ રાખવા જેવું નથી અથવા અશેકરાયના ખાસ ચરિત્રને જૈનગ્રંથ હજુસુધિ કઈ જૈનભંડારમાં ગુજ રડ્યો હોય, તેમ પણ અનુમાન કરી શકાય છે. છતાં પણ પરિશિષપર્વ આદિક બીજા જૈનગ્રંથમાં પણ છૂટું છવાયું મહાન અશોક માટેનું જે કેટલુંક લખાણ મળી આવે છે, તેથી પણ જણાય છે કે, મહાન અશોક જૈનધર્મો હતો. હાલના નિ. પક્ષપાતી પશ્ચિમાત્ય શોધક વિકાને પણ એમ માને છે કે, બદ્ધ ગ્રંથમાં લખેલું મહાન અશકનુંવૃતાંત સયાસત્યથી મિશ્રિત થએલું છે, માટે તેના પર વિશ્વાસ મેલી શકાય નહીં. ડેટર રાજેદ્રલાલ મિલ તો લખે છે કે, અશોક રાજાએ વંશપરંપરાગત ધર્મ એટલે જે ધમનો ત્યાગ કરવાથી તેને ઇતિહાસ આર્ય પ્રજામાંથી કોઈએ લખે નહીં; આ ઉપરથી પણ એમ અનુમાન થાય છે કે, અશોકરાજા પહેલાં તો જૈનધર્મી જ હતો. કારણ કે તેને વંશ પરંપરાગત ધર્મ તે જૈન જ હતું. પાછળથી તે ઐધ થયો હોય, તો તેમ માની શકાય તક્ષશિલાને અશોકના શિલાલેખમાં જે પાર્શ્વનાથનું નામ દાખલ કરેલું છે, તે પાર્શ્વનાથ જૈનોના ત્રેવીસમાં તીર્થકર છે, અને તે ઈસારાથી પણ સાબિત થાય છે કે, મહાત્ અશક જૈની હતો. કોઇ શિલાલેખમાં એમ લખવામાં આવ્યું છે કે, અશેકના રસોડામાં પશુવધ થતો હતો. તે તે શિલાલેખ તે બધધ થયા પછી લખાયો હોય, એવું અનુમાન થાય છે, કેમકે, બાદમાં માંસભક્ષણ માટે છૂટ આપેલી છે. પ્રથમ અશોક જૈન, ધમ હતું, તેનો મોટો પૂરાવો તે એ છે કે, તેણે ગયા માનું બોધિવૃક્ષ તોડી પડાવ્યું હતું અને તે સમયે તે ખરેખર ચુસ્ત જૈનીજ હતો, કેમ કે, જો તેમ ન હોત તો બાદ્ધ ધર્મમાં અત્યંત પવિત્ર ગણાતાં બોધિવૃક્ષને તે તોડી પડાવત નહીં. કલિંગના વિજય સમયે દોઢ લાખ મનુષ્યના સંહાર પછી, તેને જે ખેદ ઉપન્ન થયો હતો, તે પણ એવું જણાવે છે કે, તેના મનમાં જૈન ધર્મની અસંત દયામય લાગણી વિસ્તાર પામતી હતી. વળી અશોકના વર્ણનમાં એમ કહેવામાં આવ્યું છે કે, તેના સમયમાં ઉપગુપ્ત સાધુને આપદની પ્રાપ્તિ થઈ હતી, અને તેની અોકે ઘણી જ ભક્તિ કરી હતી. અહ૫દ એ જૈ. નધર્મજ પર્યાય શબ્દ છે, અને એવા જૈનપદને પ્રાપ્ત થએલા સાધુની તેણે કરેલી ભક્તિથી જણાય છે કે, તે જૈનધન હતો. વળી અશોકને પુત્ર કુહાલ પણ જૈનધર્યું હતું, એમ જે માં લખેલું છેઅશેકના શિલા
૧૮
Aho ! Shrutgyanam