________________
(૧૧૭) નિમિતે ભિક્ષુનો વધ થવાથી તેણે પ્રાયશ્ચિત્ત કરવાનો નિશ્ચય કરી સિયાચા
ને લાવ્યા. આચાર્ય રાજાને નિર્દોષ ઠરાવ્યા પછી સાતમે દિવસે ભરતખંડ ડના તમામ બે દ્ધિધ ભિક્ષુઓની સભા એકઠી કરવામાં આવી. (ઇસ્વીસન પૂર્વે ૨૪૧).
જે વખતે, આગળ જણાવ્યું છે તેવો ગોટાળો ચાલતું હતું, તે વખતે ભરતખંડના તમામ બેંદ્ધિ ભિક્ષુઓ આવીને હાજર થયા; તેનું કારણ એ જ માની શકાય કે, અશોક રાજની ક્રરતાને ભય અને એક ભિક્ષુને શિરચ્છેદ, એ બેને કારણે ભિક્ષુઓને સભામાં એકઠા કરવાને સમર્થ હતાં રાજાના ઉ. ગ્રસ્વભાવનું કેટલેક દરજજે જે સારું પરિણામ આવે છે, તેનું પરિણામ અશેકરાની મોટી બુદ્ધ સભામાં આવ્યું. તેજ દશાવી આપે છે કે, તેવા ક્રૂર સ્વભાવના દાબવગર જનમંડળમાં મોટો સુધારો અથવા ધમાં સુધારો થઈ શકતો નથી. અૉકરાયની લોક પ્રખ્યાત ફરતાને દાળ ને ન હોત તો બધી મહાસભા મળી ન હેત; અને હાલ જે ધર્મને દુનીઆની બે - તીયાંશ પ્રજા મસ્તક નમાવે છે, તે ધર્મ બીજા મતાંતરોની માફક ગંગાના પ્રદેશમાં જ ઉત્પન્ન થઈ ત્યાંજ લય (વિનાશ) પાસે હોત ગંગાને તીર ઉ. પરના એક વિશાળ ઉધાનમાં મોટો મંડપ બંધાય. યોગ્યતા પ્રમાણે આચાર્યો અને અહેમાટે તેમાં આસનોની ગોઠવણ થઈ; અને એક તરફ બૌદ્ધધમધ્યક્ષ તિષ્યનું અને બીજી તરફ મહાન અશોકરાયનું સિંહાસન મુકવામાં આવ્યું. સભાપતિના આસન પર ધર્માધ્યક્ષ તિમાં બિરાજમાન થયા પછી પ્રથમ ભિક્ષુઓની પરીક્ષાને વિષય હાથ ધરવામાં આવ્યું. એક પછી એક ભિક્ષુઓને સભાપતિની સન્મુખ ઉભી કરવામાં આવ્યા; અને ત્રિપિટકમાંથી થતા ધર્મસંબંધિ પ્રશ્નોના ઉત્તરે જેમનાથી ન અપાયા, તેમના તત્કાળ ભગવાં વસ્ત્રો કહાડી લઈ, તેમને સભામાંથી બહાર કહાડવામાં આવ્યા. ભિક્ષુ ઓની તપાસમાં આ પ્રમાણે સાઠ હજાર શિક્ષુઓને સાધુવેષ છોડાવી સભામાંથી અને બુદ્ધિધર્મના મંડળમાંથી બહાર કહાડી મુકવામાં આવ્યા.
તે મહાસભામાં બીજે વિષય ત્રિપિટક સંશોધન હાથ ધરવામાં આ વ્યો; જેને માટે તિષાચા સભામાંથી એક હજાર ભિક્ષુઓની મંડળી નીમી, ૌતમબુદ્ધના નિર્વાણ પછી મહા કશ્યપ નામના આચાર્ય બદ્ધબિક્ષુઓની સભા ભરીને મૈતમ બુદ્ધના ધમપદેશને પ્રાચીન પદ્ધતીએ સંગ્રહ કર્યો હતો. બ્રાહ્મણોના ૧ણ વેદની માફક તે ઉપદેશોને ત્રણ ભાગમાં વહેંચી નાખી, તેને
Aho ! Shrutgyanam