________________
૧૫૭
૧૫૮
હોવાની સંભાવના છે. પાલીતાણા પર મુસ્લિમ આક્રમણો થયા ત્યારે ઘણી પ્રતિમા આ પીરમબેટ પર સલામત રીતે પધરાવવામાં આવી હતી.
ધોધાનું અસ્તિત્વ નવખંડા દાદાના આધારે છે. તેમાં શક નથી. આ દાદા તીર્થના મૂળનાયક પદે બિરાજયા ત્યારે જૂના મૂળનાયકનું શું થયું ? જૂના લોકો એમ જણાવે છે કે પ્રાચીન મૂળનાયક શ્રી આદિનાથ દાદાનું ઉત્થાપન કરી દેવામાં આવ્યું. શ્રી આદિનાથ દાદાને ભાવનગર બિરાજીત કરવામાં આવ્યા, પરંતુ તેમના અધિષ્ઠાયક વિમલયક્ષ અને ચક્રેશ્વરી દેવી આ દેરાસરમાં જ રહ્યા અને મૂળનાયક બની ગયા શ્રી પાર્શ્વનાથ દાદા. ભાવનગરમાં શ્રીઆદિનાથ દાદાનું મુખ્ય જિનાલય છે ત્યાં અધિષ્ઠાયક તરીકે પાર્શ્વયક્ષ અને પદ્માવતી છે. આવી નાની સરખી હેરાફેરી આજે અકબંધ રહી છે.
ઘોઘાનું જૂનું નામ ગુંડીગઢ છે. આજે જૈન સંઘમાં વિશિષ્ટ સ્થાન અને દરજ્જો ભોગવતો ઘોઘારી સમાજ આ તીર્થના વારસદારોનો સમાજ છે. ઘોઘામાં કાળા મીઠાની પેઢીનો વહીવટ છે. દરિયાકાંઠો છે માટે મીઠાની પેઢી નામ બેસે છે. પણ આ મીઠાને કાળા કેમ કહેવાય છે ? વરસો પૂર્વે મીઠા સુંદરજી શેઠ આ તીર્થનો વહીવટ સંભાળતા. તેમની પછી તેમના દીકરાએ વહીવટ સંભાળ્યો. તેનું નામ હતું કાળાભાઈ, નામ જોડાઈ ગયું. કાળા મીઠાની પેઢી. ૧૦૮ કૂવા, મોટા તળાવોમાં એક તળાવનું આખું તળીયું તાંબાનું, મહાજનનો કાંટો - તેલના જંગી કૂવાઓ – ઘોઘાના ભૂતકાળના ચોપડે બોલી રહ્યા છે.
સમસ્ત ભાવનગરનું એકછત્રી સંચાલન કરી રહેલી શ્રી ડોસાભાઈ અભેચંદની પેઢી સાથે ઘોઘાતીર્થને સારું બને છે. દર બેસતા મહિને આખું ભાવનગર ઘોઘા આવે છે.
મહાસુદ-૨, ભાવનગર દરિયાને ચાંદા સાથે કાયમી લેણું. પૂનમની રાતે દરિયો પૂરબહાર હોય જ. દરિયાકાંઠે દેરાસરના મૂળનાયક ચંદ્રપ્રભુ સ્વામી હોય તો હવે પૂછવાનું શું ? રાજા કુમારપાળનું દેરાસર તીર્થના પરિસરથી સહેજ અલગ છે. એકવાર દરિયાલાલે પાગલ હદે ભરતીવેગ બતાવ્યો. પાણી ધોધાગામમાં ભરાઈ ગયા. સુનામી જેવું જ બન્યું, લગભગ. પાણીની ઊંચાઈ ખતરનાક ઝડપે વધતી હતી.
દરિયાઈ તરવૈયાઓ નગરશેઠ ધરમચંદ્ર મગનલાલને ખભે ઉપાડી તોફાની પાણીમાં આ દેરાસર સુધી લઈ આવ્યા. નગરશેઠે દેરાસર સામેના દરિયાકિનારે ઊભા ઊભા જમણા હાથની આંગળીના વેઢો છેદીને લોહી પાણી પર છાંટ્યું. ચૂંદડી પાથરી પાણી પર. ચમત્કાર થયો હોય તેમ એ જ ક્ષણથી પાણી ઓસરવા લાગ્યું. ચંદ્રપ્રભુજીનું જિનાલય સુંદર છે. અચલગઢની જેમ અહીં પણ બન્યું છે એવું કે કુમારપાળનું પ્રાચીન દેરાસર લગભગ ઉપેક્ષિત છે. તીર્થનું મૂળ દેરાસર આ જ છે. મહિમા નવખંડાદાદાનો જ થાય છે. રાજા કુમારપાળનાં આ દેરાસરને દરિયાખેડુઓ સાગર વચ્ચેથી જુહારી શકતા. દાદાની ધજા દૂર દૂર સુધી દેખાતી. આજે ખાલીપો બચ્યો છે. ઘોઘાતીર્થે આવનારા યાત્રિકોને નવખંડાદાદાની ખબર હોય છે. રાજા કુમારપાળની ક્યાં કોઈને યાદ હોય છે. કેવી કરુણતા ?
મહાસુદ-૩, ભાવનગર વિ. સં. ૧૧૬૮થી વિ. સં. ૨૦૬૧. ૯૮૭ વરસ જૂની પ્રતિમા. પ્રતિષ્ઠાચાર્ય શ્રી મહેન્દ્રસૂરિજી, પ્રતિષ્ઠાપક શ્રીમાળી હીરૂભાઈ નાણાવટી. ભગવાનનું નામ શ્રી નવખંડા પાર્શ્વનાથ.
ઘોઘાતીર્થની યશોગાથા નવખંડા દાદાનાં નામે ગવાય છે. દાદાની મૂર્તિનો ઇતિહાસ જનજનમાં વિખ્યાત છે. ભાવનગરનો વડવા વિસ્તાર. બાપેસરનો કુવો, ઘોઘાના રહેવાસી શ્રાવકને સપનું આવ્યું : કૂવામાં નવરત્નો પોટલીમાં બંધાયેલાં છે. પ્લેચ્છો દ્વારા ખંડિત થયેલી પાર્શ્વપ્રભુની મૂર્તિના નવ ટુકડા. એ પોટલી હીરના તાંતણે બાંધીને ઉપર કાઢશો. નવ ટુકડા ઘોઘા લઈ જજો . ત્યાં નવમણ લાપસીમાં નવ ટુકડા મૂકી દેજો. નવમા દિવસે બહાર કાઢશો. નવ ટુકડા સંધાઈને અખંડ મૂરત બની જશે.
ભાઈ તો કૂવે પહોંચ્યા. પાણીમાં પોટલી ખરેખર હતી. તાંતણે બાંધી દોર ખેંચ્યો, તાંતણો ના તુટ્યો. હવામાં ફુગ્ગો ચડે તેમ પોટલી ઉપર આવી. હવે ખોલવામાં ડર લાગ્યો. હિંમત રાખીને ભીના કપડાની ગાંઠ ઉકેલી. જોવા છતાં માની ન શકાય. શ્યામ રંગના નવ ટુકડા હતા. ઘોઘા ગામે સપનું આવ્યું પણ ભગવાનના ટુકડા તો ભાવનગરમાં મળ્યા. ડેલે હાથ દઈને પાછો જતો રહેલો હીરો તો ભરૂચ રહેતો હતો. ઘોઘાનો હીરો તો સપનું જોઈને અને ભગવાન લઈ