________________
100
૯૯ વસ્તુપાળ યાદ આવ્યા. આ ધોળકાની જીત હતી. દેવતાને ધોળકાનું રત્ન યાદ આવ્યું અને થયું કંઈ ગતિમાં ગયા હશે ? પહોંચ્યા શ્રી સીમંધર સ્વામી ભગવાનું પાસે. પૂછ્યું. ભગવાને જવાબ આપ્યો : ‘વસ્તુપાળ અત્યારે કરૂચન્દ્ર નામના રાજા છે. આ મહાવિદેહની પુષ્કલાવતી વિજયમાં આવેલી પુંડરીકિણી નગરીમાં તે વસે છે. જીવનમાં છેવટે સંજમ લેશે. વિજય વિમાનમાં દેવ તરીકે જનમ પામશે. ત્યાંથી ચ્યવી મનુષ્ય થશે, રાજર્ષિ બની મોક્ષમાં જશે. અનુપમા દેવી આ જ સમવસરણમાં કેવળી થઈને બેઠા છે. એમણે આઠ વરસની વયે દીક્ષા દીધી. મંત્રી તેજપાળ અત્યારે દેવ છે. ચોથા જનમે મોક્ષે જશે. (વસ્તુપાલચરિતમ્ - આઠમો પ્રસ્તાવ).
ભગવાને સમવસરણમાં બેસીને આ ત્રણ મહાપુરુષોની પ્રશંસા કરી તે ધોળકાના હતા. ધોળકા માટે આથી મોટી સિદ્ધિ શું હોય ? બંને ભાઈ ધોળકાના મંત્રી અને અનુપમા દેવી ધોળકાના પુત્રવધૂ.
જોકે, આ ત્રણ રત્નોની વિદાય પછીની આ છેવટની સિદ્ધિ હતી. ત્યારબાદ તો ધોળકા કાળનાં ધોવાણમાં ઘસાતું ગયું. હમણાથી ધોળકા ઊંચકાયું છે, કલિકુંડનાં નામે. પાલીતાણા અને શંખેશ્વરની જેમ જ સમગ્ર ગુજરાતમાં બારમાસી તીર્થ તરીકેનું સ્થાન કલિકુંડે મેળવી લીધું છે, આ પુનરુત્થાન આપણને રાજા સંપ્રતિના યુગમાં લઈ જાય છે.
એરંડી, કાર્તિક વદ પ્ર. ૩ વિહારમાં તો શું શહેરમાં પણ આવું નહીં મળે. શ્રી પંચસૂત્ર મંદિર, નાનકડી સિમેન્ટ કોંક્રિટની મઢુલી છે. તેમાં મા સરસ્વતી બેઠા છે. ભીંત આરસ બીછાવ્યા છે. તેમાં પંચસૂત્રોનું પ્રથમ સૂત્ર કોતર્યું છે. આ લખી રહ્યો છું, પંચસૂત્રમંદિરમાં બેસીને, પૂજારીએ કહ્યું કે ધ્યાન માટે પાછળ સાધનાની રૂમ છે. આવીને જોયું, ગમ્યું. બધાં કામથી પરવારીને અહીં બેઠક જમાવી છે.
આજે સવારે ધોળકા છોડ્યું. તળાવની પાળે વીરધવલ રાજાનાં પગલાં જોવા હતા. તળાવને ઘાટ હોય તો પથ્થરખૂણે મંત્રીશ્વરોની પ્રશસ્તિ શોધી કાઢવી હતી. બેનો ભેગા મળીને કપડાં ધોતાં હોય ત્યાં અનુપમા દેવીનો સાડલો શોધવો હતો, જે પાત્રા લૂંછવાનું સૌભાગ્ય પામતો રહ્યો. જૂની મેડીઓમાંથી કચરો ફેંકાય
તે જોઈને ક્ષુલ્લકમુનિને સંભારવા હતા. મામાનાં અપમાનવાળો અંતરંગ સંઘર્ષ નજર સમક્ષ આણવો હતો. તેર તેર વખત નીકળેલા છરીપાલક સંઘોના નિશાનjકા સાંભળવા હતા. ત્રેસઠ યુદ્ધમાં વિજેતા થનારા મંત્રીશ્વર વસ્તુપાળની
સ્વાગતયાત્રાની નોબતો પર કાન માંડીને જોવું હતું. ટ્રેઈનનો ડબ્બો સળગવાનું રાજકારણ નહોતું ખેલાયું તે જમાનામાં ગોધરાના રાજાને તેજપાળે હરાવીને જીવતો પકડેલો અને આરોપીએ પિંજરામાં જ સજા-એ-મૌતનો સ્વયંભૂ સ્વીકાર કર્યો તેનો સન્નાટો ખોજવો હતો. તેજપાળની નવવધૂ અનુપમાનો અપમાનિત શ્વસુરગ્રહવાસ અને બંને મંત્રીવર્યોને માર્ગદર્શન આપનારા મહાદેવી અનુપમાના બહુરંગી આયામ પારખવા હતા. રાજા વીરધવળની અગ્નિશયામાં કૂદીને ખાખ થઈ જનારા નગરજનોનાં પ્રેમભર્યા આંસુ વાંચવા હતા.
પાટણની પડતી પછી ગુજરાતનું સુકાન ધોળકાના હાથમાં આવ્યું હતું. જૈન સંઘની મહાજનવાટનું અંતિમકેન્દ્ર પણ પાટણને બદલે ધોળકા જ બન્યું હતું. ધોળકાનો એ વૈભવ આજે નથી. મુસલમાનોની વસતિ ઘણી જ છે. ઠેર ઠેર મસ્જિદો. રસ્તે નીકળો તો ફરફરતી દાઢી અને ઊંધી વાટકી જેવી ચપોચપ ટોપીઓ દેખાય જ. આજની પેઢીના ઇસ્લામી સમાજ પર દ્વેષ નથી. તેની ઉપલી પેઢીઓ સામે બાપોકાર ફરિયાદ છે. શું કામ અમારાં મંદિરોને તોડી નાંખવામાં આવ્યાં? અમારી બુતપરસ્તીની અવહેલના કરવાનો પરવાનો તમને કોણે આપ્યો હતો ? અહીં અમારાં જિનાલયોની વિશાળ શ્રેણિ હતી. અમે તમને ક્યાં નડ્યાં ? અમે તમારી પર ક્યારે આક્રમણ કર્યું ? અમારી પર બેરહમ સિતમ ગુજારવાની, ખૂનામરકીની સજા શું તમને નહીં મળે ? તમે અમારાં જિનાલયોને મસ્જિદમાં ફેરવ્યાં, અમારાં ગર્ભગૃહોની જમીન પર તમે હથોડા લઈને ગયા. અમારી પ્રભુમૂર્તિઓને તમે તોડી નાંખી, તમે અમારાં ઘરોને અને જ્ઞાનભંડારોને આગ ચાંપી. અમે આ ધોળકામાંથી તમારી હજની તીર્થભૂમિ પર કલામય તોરણો પાઠવ્યા. ને તમે સરમુખત્યાર હુમલાખોરો મોકલ્યા ? હવે કલમ નહીં અટકે તો કાગળ પર ભડકી ઊઠશે. અસ્તુ.
કોઠ, કાર્તિક વદ-૩ કલિકુંડ તીર્થનો સંપૂર્ણ નવ અવતાર થયો છે. હાઈવે પર આખું કૉપ્લેક્સ સામ્રાજય ખડું થયું છે. ભવ્ય જિનાલય,