________________
૫૬
૫૫ અવતરણ થાય તે માની શકાતું નથી. સંગેમરમરનો પાષાણ જાણે વાર્તા કહેવા બેઠો છે. આપણે દર્શક નહીં પણ શ્રોતા છીએ. વિમલવસહિ એ પૂનમની રાત છે. આબુપહાડીનો વાયરો વહેતો જાય છે. વાર્તા ચાલતી રહે છે. તેત્રીસ અને ચોત્રીસમી દેરીની છત એક છે. નવપટ્ટો સુંદર લાગે છે. પાંત્રીસમી દેરીની પહેલી છતમાં આસોપાલવનાં પાંદડાનું છત્ર બન્યું છે. કલ્પતરૂનાં પાંદડાં જેવા મનહારી આસોપાલવની નસેનસ ઉપસી આવે છે. પહેલી નજરે આ કમલપત્ર લાગતાં હતાં, ધ્યાનથી જોયું તો ખ્યાલ આવ્યો કે આ તો આસોપાલવનાં પાંદડાં ગોળાકાર મૂક્યાં છે. તેની વચ્ચે મોગરાનું લંબનક. બીજી છતમાં ચાર ચારની લાઈનથી આઠ મોગરા મૂક્યા છે. ઉનાળાના દિવસોમાં આમ્રવૃક્ષ પર લટકતા આંબા આવા જ દેખાય. આ ભરચક છતના કિનારે માનવયાત્રા નીકળી છે. તેમાં પાલખી પણ છે. પાલખીનો દાંડો બે માણસના ખભા પર છે. પાલખીમાં બેસનારની ડોક અને પાલખી ઉપાડનારાની ડોક એક જ લાઈનમાં આવે એવી નીચી પાલખીની બેઠક છે. સમજોને દાંડા પર ઝૂલો જ છે. ભગવાનની પાલખીઓ કરતાં નીચી અને આજની ડોલી કરતાં ઊંચી બેઠક.
સાડત્રીસમી દેરીની છતમાં અસ્સલ આબુના દરજ્જાનું ઝીણું કારણ છે. તેમાં વળી સાત મોગરા મૂક્યા છે. બીજી છતમાં કમળવન ઉઘડ્યું છે. છતના કિનારે હાથીઓનું ઝુંડ છે. એક હાથી તોફાનમાં આવીને ઘોડેસવારની ડોકને પાછળથી પકડી રહ્યો છે. આડત્રીસમી દેરીની પહેલી છતમાં પચાસ પાંખડીનું વિરાટ કમળ છે. સામે ભગવાનુ કાઉસ્સગમાં ઊભા છે. વાજીંત્રપૂજા થઈ રહી છે. બીજી છતમાં... અહીં અલ્પવિરામ લેવો પડશે.
ચૈત્ર વદ-૧૨ : દેલવાડા વિમલવસતિનો ઉત્તરાર્ધ જબરું કાઠું કાઢી રહ્યો છે. એક પછી એક નવી અને અકથ્ય પેશકશ. આડત્રીસમી દેરીની બીજી છતમાં સિંહવાહિની વિદ્યાદેવીની કલાત્મક મૂર્તિ છે. દેવી સહેજ ત્રાંસી નજરે જોઈ રહ્યા છે. ગળાના હારનો ઝોલ છેક નાભિ સુધી. કાનની બૂટ પર મોટા કર્ણપૂર. માથા પર દેવીયોગ્ય મુગટ, આંખોમાં માતાસમું વાત્સલ્ય. સપ્રમાણ દેહમુદ્રા. આ મૂર્તિને
સોળ હાથ છે. તેમ કહેવાય છે. પરંતુ વીસ હાથ ગણી શકાય છે. નાસિકા ખંડિત છે તે સાંધી લેવાઈ છે. દેખાઈ આવે છે. આજુબાજુમાં સફેદ ભૈરવ અને શ્યામ ભૈરવ છે. પાછળ પરિકર. દેવીશિલ્પની અડખેપડખે આખુશિલ્પના સુપ્રસિદ્ધ મોગરા ત્રણ ત્રણની લાઈનમાં. ઓગણચાલીસમી દેરીની પહેલી છતમાં ઘુમ્મટ નથી છતાં કમળના ત્રણ થર બન્યા છે. બીજી છતમાં ઘુમ્મટ છે. બે ચોરસ થરની ઉપર ત્રીજું અષ્ટકોણ થર છે. ચોથું થર ચતુષ્કોણ છે. મીઠાઈના ચોસલા ગોઠવ્યા છે, જાણે. આ રચનાની બે તરફ ઉછળતાં મોજાં છે. ચાલીસમી દેરીની બહારના થાંભલા વિશેષ નજીક છે. મૂળમંદિરની સમાંતરે થાંભલો આવે તે માટે આ વ્યવસ્થા રાખવી પડી હશે. છતો પણ નેચરલી, નાની બની છે. બીજી છતમાં સોળ કમળ છે, પાંચ મોગરા છે, મિથુનનૃત્ય છે. એકતાળીસમી દેરીની છતમાં ત્રણ ઉઘડતાં કમળ છે. બીજી છતમાં આનંદનો ઉછાળ છે, રંગની છોળ છે, ઉલ્લાસની ચરમસીમાં છે. વિમલવસતિની કલાકારીગરી એ જાણે સતત વાગતું મધુર સંગીત છે. સંગીતમાં વચ્ચેનો આંતરો ઊંચા સ્વરોમાં લેવાય છે. તેની મજા ઔર હોય છે તેમ વિમલવસહિમાં વચ્ચે ઊંચા ગજાનું શિલ્પકર્મ આવે છે. તે જોવાનો આહલાદ અનેરો હોય છે. આઠ પટરાણીઓ સાથે કૃષ્ણ મહારાજા હોળી રમી રહ્યા છે. યુદ્ધમેદાનમાં હજારો સૈનિકોનો સલુકાઈથી સામનો કરનારા કૃષ્ણ આઠ પ્રિયતમાઓ સાથે નજાકત જાળવી ખેલ માંડે છે. રંગ ઉછાળવા માટે પીચકારી નથી. શીંગડાં પહેલાં બનાવ્યાં છે, સુંદર રીતે શણગાર્યા છે. તેમાં રંગ ભરીને એક બીજા પર છાંટવાનો છે. કૃષ્ણ હાથ ઊંચો કરી રાખ્યો છે, રંગ છાંટવા માટે. સામે એક રાણી હાથ આડો કરીને પોતાની પર રંગ ન પડે તેની કાળજી લે છે ને બીજા હાથે કૃષ્ણ પર રંગપાણી નાંખી રહી છે. આ ભીનાં મુલાયમ આક્રમણ કૃષ્ણ ઝીલે છે.
બેતાલીસમી દેરીમાં પહેલી છત તારામૈત્રકવાળી છે. ખૂણાદાર થર છે. પહેલું મોટું, બીજું નાનું, ત્રીજું સાવ નાનું, અવળો ત્રિકોણ દોરી તેની પર સવળો ત્રિકોણ દોરવાથી તારો બને, તેને છ ખૂણા હોય. અહીં ઘણા ખૂણા વાળા ત્રણ તારા છે. તીનકી દોસ્તી સે હોતા હૈ તારામૈત્રક. બીજી છતમાં શિલ્પસંગીતનો ઊંચો આલાપ. ચાર દેવીની દિલહર મૂર્તિઓ, મયૂરાસન સરસ્વતી, ગજવાહિની લક્ષ્મી, કમલાસન લક્ષ્મી, ગરૂડાસન શંખેશ્વરી દેવી. પરિપૂર્ણ દેહસૌન્દર્ય.