________________
૨૩
૨૪
હતા. ભગવાનની છાતીમાં શ્રીવત્સ છે તે સોનાની મોંઘી દાબડી જેવું મોટું લાગે છે. ભગવાનનાં નવ અંગે સોનેરી ટીકાં છે. પ્રભુના પલાંઠી વાળતા પગની આગળની તરફ, ઘૂંટણની કોરે માણેક જડેલાં બે ટીકા છે, સુશોભન તરીકે ભગવાનને દૂધરંગી લેપ કરાયો છે. ભગવાન પર આજ સુધી લેપ નહોતો. પરંતુ ગોવિંદજી શેઠવાળા પાષાણને ૫૦૦ વરસ થઈ ચૂક્યા છે. અગણિત અર્ચનાઓના ઘસારા લાગવાથી એ પાષાણની શ્યામ નસો ઉઘડી રહી હતી. તે ઢાંકવા લેપ કર્યો છે. દેરાસરજીનું પ્રવેશદ્વાર લગભગ સવાસો ફૂટ દૂર છે છતાં ત્યાંથી અજવાસ, પ્રભુસમક્ષ આવતો હતો. ભગવાનની આંખોમાં અનિર્વાચ્ય આનંદ છે. ભગવાન મિતમુદ્રામાં છે, મોહક લાગે છે. ભગવાનના ખભા પર જાણે જગતનો ભાર છે. આ ખભે નાનોસૂનો ભાર હોય પણ શાનો ? ભગવાનના હાથનો સંપુટ સાગરપાર કરાવતા મોટા તરાપા જેવો સોહે છે. છાંયડો હંમેશા શ્યામ રંગનો જ હોય છે, જો તે સફેદ રંગનો હોય તો આ અંજલિ જોતા જે ટાઢક વળે છે તે છાંયડા પાસેથી મળે. ભગવાનનું પરિકર અત્યંત વિસ્તીર્ણ છે.
આ મૂર્તિની નીચે લેખ છે તેમાં લખ્યું છે કે ‘ગોવિંદે પોતાની ભાર્યા, દીકરી તથા સમસ્ત પરિવાર સાથે - કલ્યાણ પ્રાપ્તિ માટે પ્રતિષ્ઠા કરાવી.' પ્રતિષ્ઠા કરાવનારા સૂરિભગવંતનું નામ વાંચી શકાતું નથી. સોમસૌભાગ્યકાવ્ય અનુસાર શ્રીસોમસુંદરસૂરિજી મહારાજાએ નવા પ્રતિમાજીની પ્રતિષ્ઠા કરાવી હતી.
મહારાજા કુમારપાળ જેવું જિનાલય બાંધી ગયા છે તેવું તો આજે કોઈ બાંધી શકશે નહીં. આ જિનાલયમાં મૂળનાયકની મૂર્તિ ભરાવવાનો અને બિરાજમાન કરવાનો લાભ લેનારા ગોવિંદજી શેઠ, ખરા નસીબદાર કહેવાય.
ચૈત્ર સુદ-૧૩ : તારંગા કાલ બપોરે ચાર વાગે અમે ભીતરી આલમમાં જઈ આવ્યા. થોડા વરસ પહેલા ભૂકંપ થયો ત્યારે ગુજરાતમાં પાયમાલી સર્જાઈ હતી. તારંગાજીની ધર્મશાળાને પણ એના ધક્કાથી નુકશાન થયું હતું. પરંતુ આ દેરાસર અડીખમ રહ્યું. આ જિનાલયનો પાયો કેટલો ઊંડો હશે તેની ખબર નથી. પાયો, વાસ્તુમાત્રને ટકાઉ બનાવે છે. આ રીતે પીલર પણ વાસ્તુ માટે મહત્વના છે.
ઊંચી ઇમારતો કેટકેટલા ટેકાઓ અને સાંધણો દ્વારા ટકે છે તે તજજ્ઞો જ જાણે. તારંગા જિનાલયની ઊંચાઈ મુલ્કમશહૂર છે. શિખર અને સામરણની બેવડી ઊંચાઈના આધારસ્તંભો તો બહાર ઊભા છે. આ શિલ્પવાસ્તુને ઊંચે ચડાવીને તથારૂપે ટકાવી રાખતાં અવલંબનો અંતર્નિહિત છે. અમારે તે જોવા જવાનું હતું. સાથે ચાર માણસો પેઢી તરફથી આવ્યા હતા..
ગભારાના દરવાજાની જમણી તરફ તાળું વાસેલું બારણું હતું. તે ખોલવામાં આવ્યું. ઝૂકીને અંદર પ્રવેશ્યા. અંધારા જેવી ઝાંખપ હતી. આંખો ટેવાઈ. સમજાયું. ગભારાને પ્રદક્ષિણા આપવા માટેની ગોળાકાર ગલીમાં અમે ઊભા હતા. મેડી ચડવાની હતી. જૂની ઢબનો લાકડિયો દાદરો ચડ્યા. પૂજારીજી ટૉર્ચ લઈને આગળ ચાલતા હતા. ઉપર અંધારું લાગતું જ હતું. આગળ અજવાળા જેવું લાગ્યું તે બાજુ ચાલ્યા. પગને ઠેસ ન વાગે તેનું ધ્યાન રાખવાનું હતું. અચાનક અમે નવા જ વિસ્તારમાં આવી ગયા હોઈએ તેવું લાગ્યું. દેરાસરનાં શિખરની આગળ સામરણ હોય છે તેની ભીતરમાં અમે હતા. દેરાસરજીનો રંગમંડપ અમારાથી બે માળ નીચે હતો. અમારી સમક્ષ ઊંચે સમેટાઈ રહેલ ગોળાર્ધ બાંધણી હતી. પથ્થરોના ટેકા એક પર એક જડ્યા હતા. એ દેશ્ય આંખો માટે સુગમ હતું. શબ્દો દ્વારા એ દેશ્યને ઘાટ આપવો મુશ્કેલ.
કૂવો ઉપરથી પહોળો હોય, નીચેથી એનો વ્યાસ ઘટતો જાય. આવા કૂવામાં પથ્થરની આઠ પગથાર રચવામાં આવે. કુવાના તળિયે એક પથ્થર. એની પર જરા લાંબો બીજો પથ્થર. એની પર જરા લાંબો ત્રીજો પથ્થર. આવા અગિયાર કે બાર પથ્થરો સીધા ગોઠવીને કૂવાના કાંઠે છેલ્લું પગથિયું લીધું હોય. વળી, આવી કુલ મળીને આઠ પગથાર બની હોય. આઠેયનું પહેલું પગથિયું એક બીજાની સામે હોય. પછી એની હાર આઠ દિશામાં ઉપર ચડે, પછી શું થાય ? આ કૂવો, જે ઉપરથી પહોળો છે અને નીચેથી બારીક છે તેને તદ્દન ઊંધો કરી દેવામાં આવે. આપણા પગ પાસે જે પહોળાઈ હતી તે આપણા માથાની ઉપર ઝળુંભે. અને એ પહોળાઈથી ઉપલી મેર કુવાની પહોળાઈ ટંકાતી જાય. પેલાં પગથિયાં જે નીચે તરફ ઉતરતાં હતાં તે પગથિયાં ન રહેતા માત્ર થર બનીને ઉપર ચડતા જાય. કૂવામાં આઠ પગથારો તળિયે ભેગી થતી હતી તે હવે ઉપરની ટોચ પર ભેગી થાય. તારંગાજીનાં જિનાલયના ભીતરી ભાગમાં અમે આવું