Page Text
________________
૧૩
૧૪
કિ.મી. ગણીએ. પ00 કિ.મી. લાંબો અને ૬૦ કિ.મી. પહોળો ગિરિરાજ એ જમાનામાં કેવો ભવ્ય લાગતો હશે ? એ વખતે હીંગળાજનો હડો કંઈ જગ્યાએ આવતો હશે ?
પ્રશ્નો મજાના છે. સાંજે વડનગરની ભોજક શેરીમાં દર્શન કરવા ગયા. આપણા મહોત્સવોમાં સંગીતનું સામ્રાજય જમાવનારા ૪૦થી વધુ ભોજકો એક શેરીમાં વસતા. હીરાભાઈ ઠાકુર, ગજાનન ઠાકુર, વિનોદ રાગી જેવા શાસ્ત્રીય સંગીતના મરમી કલાકારો વડનગર પાસેથી મળ્યા છે. ભોજક શેરીમાં દેરાસર-ઉપાશ્રય છે. ભોજકો જ વહીવટ કરે છે. પૂજાઓને સાત સૂરોના સથવારે ગાનારા ભોજકો આજે મહત્વનાં સ્થાને નથી રહ્યા. ભોજક શેરીમાં એક માસીને પૂછયું તો કહે : “એ સંગીતનો જમાનો તો ગયો. હવે બધા નોકરીએ લાગી ગયા છે.'
હાર્મોનિયમને બદલે કિ-બોર્ડ પર પૂજાઓ વાગવા માંડી ત્યારથી શાસ્ત્રીય સંગીતની દશા બેસી ગઈ છે. દેરાસરોમાં આજે ગમે તેવા રાગમાં પૂજાઓ ગવાતી હોય છે. ફિલ્મી તર્જ છૂટથી ઉપયોગમાં લેવાય છે. ગાવાવાળા ઇનશર્ટ કરેલા પૅન્ટ-બુશશર્ટ પહેરીને બેઠા હોય છે. વાજાપેટીનો મૂળ સ્વર ખોવાઈ ગયો છે. હકીકતમાં તો હાર્મોનિયમ પણ ભારતીય વાઘ નથી. આકાશવાણી પર વાંસળી, સિતારનું સંગીત વાગે છે તેમ હાર્મોનિયમ નથી વાગી શકતું કેમ કે તે ભારતીય નથી. આજે પિયાનો તરીકે ઓળખાતું કિબોર્ડ આવ્યું છે તેથી વાજાપેટી યાદ કરવી પડે છે. બાકી ભારતમાં તો સુર માટે તંબુરો જ વપરાતો. ભોજકો પાસે એનો જન્મજાત વારસો હતો. હીરાભાઈ ઠાકુરની પૂજાઓમાં તંબૂરો ખાસ રહેતો. એમને ઢોલધમાકા ફાવતા નહીં. એ કહેતા : સંગીતમાં મીઠાશ હોય, મૃદુતા હોય, તરલતા હોય, સંગીતમાં ઘોંઘાટ ન હોય.
- ભોજક શેરીનાં દેરાસરે દર્શન કર્યા. ભોજકોના વારસદારો ધંધે લાગી ગયા છે તે જોઈને થોડો રંજ થયો. કોમર્શિયલ સંગીતકારો વચ્ચે એમનો ગજ નહીં વાગે તે સમજી શકાય છે. નિજાનંદ માટે, કેવળ ભક્તિ માટે સંગીત સાધના કરનારા ભોજકોનું નગર નોખું છે. ચોસઠ પ્રકારી પૂજાની મૂળ દેશીઓ આ ભોજકો પાસે હતી. શ્રી સકલચંદ્રજી મહારાજાની સત્તર ભેદી પૂજાના શાસ્ત્રશુદ્ધ રાગો આ ભોજકોને સાચા અર્થમાં કંઠ-સ્થ હતા. તે બધા રીતસરના ભોજક હતા,
અનુભાવક હતા.
કલાપીએ કહ્યું છે તેમ : કલા છે ભોજયથી મીઠી, ભોક્તા વિણ કલા નહીં. આપણે સંગીતના પારખું રહ્યા નથી. સારું સાંભળવાનો રસ રહ્યો નથી. પુજાઓ વહેવાર બની ચૂકી છે, આપણી માટે, પૂજનોમાં ગીતો તો નવા હોય છે જ, મંત્રો પણ માઇકમાં ધૂમધડાકાનાં સંગીત સાથે બોલાય છે. સારું, સાત્ત્વિક સાંભળનારા રહ્યા ન હોય ત્યાં કળાનું શું થાય ? વડનગરની ભોજક શેરીનાં અનેક ઘરે લટકતા તાળાં એમ કહી રહ્યા હતાં કે, સંગીત સમજનારા રહ્યા નથી માટે સંગીત પીરસનારા મળતા નથી. તાનસેનના દીપકદાહને બૂઝવનારી તાનારીરી વડનગરની હતી. મેઘમલ્હારના વરસાદ ભીંજાતું વડનગર આજે ગાયબ છે.
ચૈત્ર સુદ-૧૦: તારંગા સ્ટેશન ખેરાળુની સાંજ નહીં ભૂલાય. ઉપાશ્રયની અગાસી પરથી દૂર દૂર તારંગા દેખાય છે તે ડૂબતા સૂરજની સાખે જોવા નજર માંડી. લાંબી રેખામાં એ પહાડી પથરાઈ છે.
એનાં આરોહણ આડે બે રાત અને એક દિવસનું અંતર હતું. ડુંગરા દૂરથી રળિયામણાં – આ કહેવત ઘડનારો જડ આદમી હશે. ડુંગરા તો હંમેશા રળિયામણા હોય. નિસર્ગની મહાશક્તિ સમા ડુંગરરાજાઓ ધરતી પર રાજ કરતા આવ્યા છે. ડુંગરાઓની ગુફાઓ અગણિત આશ્ચર્ય આપતી હોય છે. ડુંગરાનાં શિખર, સ્વતંત્ર અધ્યાય થાય તેવા અદૂભુત હોય છે. આજ સવારે સૂરજ ઉગી રહ્યો હતો. તારંગાની સૌથી પહેલી ટેકરીની પાછળથી સૂરજના લાલ કિરણો ઉપર ઉઠતા હતા. આ ટેકરી મૉર્ડન આર્ટની ઝલક બતાવતી હતી. ટેકરીનું નાનું શૃંગ અદલ, મોં ફાડીને ઊભા રહેલા ગેરીલા વાંદરાના સાઇડ પૉઝ જેવું હતું. વાંદરાની હડપચી જાડી અને લાંબી. હોઠ ચૂલ. મોંફાડ મોટી, નાક ચીબું. કપાળ ઢળતું. આંખની જગ્યાએ ખાડો. અસલમાં તો પથ્થરો એ રીતે ગોઠવાયા છે કે તેની પાછળથી અજવાસ ફેંકાતો હોય ત્યારે આ દેશ્યનો આભાસ થાય. લગભગ એક કિ. મી. સુધી આ ગેરીલા જોતા રહ્યા. તારંગા સ્ટેશનની ધર્મશાલા માટે રસ્તો વળ્યો. તે ટેકરીના પડખેથી નીકળ્યા તો વાનર ગાયબ. પણ ટેકરી તો રમણીય જ દેખાય. દૂરથી કે નજીકથી, ટેકરી ને ડુંગરા એકસરખા જ
| SR No. | 009104 |
| Book Title | Sadhu to Chalta Bhala 2 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Prashamrativijay |
| Publisher | Pravachan Prakashan Puna |
| Publication Year | 2006 |
| Total Pages | 91 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati & Religion |
| File Size | 1 MB |