Page Text
________________
તો પછી ભલા જિંદગી છે શું ? રમત ચાલતી જાય. આપણે ફંગોળાતા જઈએ. દિવસો બરબાદ થયા કરે.
અપેક્ષાની અદાલતમાં જવાની જરૂર છે. તમારી અપેક્ષાઓ સ્પષ્ટ હોય તો તમારા સુખ અને દુઃખ બંને સ્પષ્ટ રહે. અપેક્ષાની ભૂરેખા દૂર સુધી પહોંચે છે. તમને તમારા સ્વજનો પાસે અપેક્ષા છે, પૂરી ન થાય તેવી અપેક્ષા. એ સ્વજનની લાખ ઇચ્છા હોય કે એમના હાથે તમને દુઃખ ન પહોંચે, તમે દુ:ખી જ થશો. વાંક અપેક્ષાનો છે. તમે અબજોપતિ બનવાની અપેક્ષા રાખ્યા કરશો તો કરોડપતિ થઈનેય દુઃખી રહેવાના. અપેક્ષાનું વર્તુળ ઘાણીના બળદને ચાલવા માટેના રસ્તા જેવું છે, નાનું છતાં અનન્ત. તમારે આગળ વધ્યા કરવાનું. હાથમાં જે આવે તે ખાલીપો ભરીને જ જાય.
અપેક્ષાની બાબતમાં આપણે વિચારવાનું નથી રાખ્યું. ઘરની બાબતમાં વિચારીએ તેમ અપેક્ષાની બાબતમાં કરવું જોઈએ. ઘરની ભીંત જેમ મર્યાદા જાળવે તેમ અપેક્ષાએ મર્યાદા જાળવી રાખવાની છે. ભીંતને બારી હોય તે ચાલે, અપેક્ષાને બારી ન હોય. એની હદ બાંધી જ લેવાની. કોની માટે, કેટલી હદે અને કંઈ રીતની અપેક્ષાઓ છે તે વિચારવાનું હોય છે. પછી આ બધી જાતની અપેક્ષાઓ વ્યાજબી છે કે નહીં તેની સમીક્ષા સ્વહસ્તે કરવાની રહે છે.
ન
વ્યક્તિ પર કેન્દ્રિત થનારી અપેક્ષા, વ્યક્તિ પર જ કેન્દ્રિત હોય અથવા વ્યક્તિદ્વારા કોઈ બીજી વ્યક્તિ કે વસ્તુ સુધી લંબાતી હોય. બને એવું. વસ્તુ માટેની અપેક્ષા, વસ્તુ દ્વારા વ્યક્તિ સુધી કે બીજી વસ્તુ સુધી પહોંચતી હોય તે બને. તમારી અપેક્ષાનો આખરી મુકામ કોણ અથવા શું છે તે સ્પષ્ટ હોવું જોઈએ. એ વ્યક્તિ અને એ વસ્તુ વિના નથી જ ચાલે એવું ? આ અપેક્ષા ન સંતોષાય તો કેટલા આસમાન તૂટી પડવાના છે ? આપણી નજર આ રીતે દોડવી જોઈએ. મોટા ભાગની અપેક્ષાઓ એવી હોય છે કે તે પૂરી ન થાય તો આપણને કશો ફરક નથી પડતો. સાથોસાથ, મોટે ભાગે તો એવું જ બને છે કે જે અપેક્ષા ખાસ મહત્ત્વની નથી તેના લીધે જ આપણે જીવ બાળતા રહીએ છીએ.
બીજાનું જોઈને અપેક્ષાઓ ઘડવી તે પહેલી ભૂલ, બીજાને બતાવવાની અપેક્ષા હોય તે બીજી ભૂલ અને બીજાને રખડાવી મૂકે તેવી અપેક્ષા એ ત્રીજી ભૂલ. અપેક્ષાની અદાલત આ ભૂલ બદલ સજા કરતી જ રહે છે. તમારી અપેક્ષા એ તમારી દુનિયાનો સ્વતંત્ર વિષય છે. બીજાની તરફ જોતા રહેવાથી આપણે પરાધીન બનતા જઈશું. આપણાં અસ્તિત્વ પર બીજા કોઈનો દેખાવ રાજ કરે તેવી નાલેશીને મારી
* ૨૯
હટાવવાની. આપણી જનમકુંડળી મુજબ આપણને ભરપૂર મળ્યું છે, મળે છે અને મળવાનું છે. બીજાની સાથે સરખામણી કરવાનું કોઈ ગ્રહ નથી શીખવતો. એ આપણો જ નોતરેલો ઉપગ્રહ છે. ઘર, કપડાં, કમાણી, પરિવાર, દેખાવ કે વ્યક્તિમત્તાનું ધોરણ બીજાની સરખામણીમાં જોવા ન બેસાય. આપણને હસીખુશીથી રહેવા મળે છે ને ? એટલું જ જોવાય. બીજાના જશ સાથે આપણી પહેચાનને કોઈ લેવા દેવા નથી. આપણું નામ, યોગ્યસ્થાને કામ કરે છે, બસ છે. બીજા બોલાવે કે ન બોલાવે - આપણી જગ્યાએ આપણા પગ મક્કમ છે, પછી બેચેન શું કામ થયું ? કશુંક ગુમાવી પણ દીધું હોય તો તે ગુમાવેલું બધું, જતી વખતે આપણને બે પાંચ સારા મિત્રોની પડખે મૂકીને ગયું છે. સારા શબ્દોનું આશ્વાસન સૌથી સાચું સુખ.
અને આત્મસંતોષ હોય તો બીજાને પછાડવાની કે પાછળ મૂકી દેવાની દાનત
જ રહેતી નથી. તમારી નજર તમારાં ભવિષ્ય પર હોય ત્યારે બીજાનો વર્તમાન ગૌણ બની જાય છે. બીજા કોઈને ન મળી હોય તેવી સિદ્ધિ મેળવી લેવાનો વાંધો નથી. વાંધો માત્ર એ જ છે કે બીજાને સિદ્ધિ મળે તેમાં આપણાં ભાગ્ય ખૂટી જતા નથી એ સમજવાનું અઘરું પડે છે. બીજાની સરખામણીમાં વધુ સુખી હોવાની ધારણા રાખવાનું આપણને કોઠે પડી ગયું છે. આપણે સ્વાર્થના દાસ બની ગયા છીએ. આપણાં સપનાના કેન્દ્રમાં આપણે પોતે નથી, બીજા બધા છે. એ બધા આપણી જેવા જ હોય તે જોઈને રાજી થવાનું ગમે છે. એ બધા કરતાં આપણે જુદા, નોખા હોઈએ તે જોવાનું ગમે છે. તદ્દન બીબાઢાળ અને ચીલાચાલુ થઈ ગયું છે આપણું મન. અપેક્ષાની એકધારી આદત છે, ઓળખો.
આપણને થનારી અપેક્ષા વ્યાજબી છે કે નહીં તે જોતા રહેવાથી જીવન જીવવાનું સારું પડે છે. વ્યક્તિઓ માટે રાખેલી અપેક્ષાઓ પૂરી નથી થતી તો દુઃખ થાય તે કાયમની વાત છે. એવી અપેક્ષાઓ રાખવાની જરૂર છે કે નહીં તે આપણા સિવાય કોણ વિચારવાનું હતું ? અપેક્ષા અધૂરી રહે છે તેને લીધે આપણને એ વ્યક્તિ માટે નકારાત્મક વિચાર આવે છે. અપેક્ષા અને વ્યક્તિની અથડામણમાં આપણી અપેક્ષા જ, સામી વ્યક્તિ કરતાં વધુ મહત્ત્વની બની પડે છે. અપેક્ષા વ્યાજબી હોય તે સારું છે જ. અપેક્ષાને અપેક્ષારૂપે ઓળખીને આપણાં મનને સમતોલ રાખવાની મહેનત લેવાની છે.
આપણી અપેક્ષા ખરી છે, આપણો આશય પ્રામાણિક છે અને છતાં તેને આવકાર ન મળ્યો. આપણે દુ:ખી થયા. ના, તેમ ન કરાય. આશયની બાબતમાં આપણે સાચા છીએ તો આપણે અપેક્ષા વ્યક્ત કરીને સ્પષ્ટ થઈ ગયા. અપેક્ષા
30
| SR No. | 009099 |
| Book Title | Prassannatani Pankho |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Prashamrativijay |
| Publisher | Pravachan Prakashan Puna |
| Publication Year | 2004 |
| Total Pages | 27 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati & Spiritual |
| File Size | 1 MB |