________________
પE/૩૬૨
- ૧૬૧
૧૬૨
જીવાભિગમઉપાંગસૂત્ર - સટીકઅનુવાદ૩ - વિવેચન-૩૬૨ -
છ કાયનું ઔધિક અલાબહd - સૌથી થોડાં બાદર ત્રસકાયિકો છે. કેમકે બેઇજ્યિાદિ જ બાદર બસ છે અને તે શેષ કાયની અપેક્ષાએ અભ છે. તેનાથી બાદર તેઉકાયિક અસંખ્યાતગણા છે. કેમકે તે અસંખ્યાત લોકાકાશ પ્રમાણ છે. તેનાથી પ્રત્યેક શરીર બાબર વનસ્પતિકાયિક અસંખ્યાતગણી છે - - બાદર તેઉકાયિક તો મનુષ્યોગમાં જ છે. પ્રજ્ઞાપનાના બીજા સ્થાન નામક પદમાં આ વિષયે જે પાઠ છે, તેનો અહીં વૃત્તિકારશ્રીએ ઉલ્લેખ કરેલ છે. • X - X - X - ક્ષેત્રના અસંખ્યાતગુણવથી બાદર તેઉકાયિકોથી પ્રત્યેક શરીર બાબર વનસ્પતિકાયિક અસંખ્યાતગણા છે. તેનાથી બાદર નિગોદ અસંખ્યાતગુણ છે. • x • કેમકે પ્રાયઃ પાણીમાં તે સમ હોય છે. તેનાથી બાદર અનંતકાયિક છે. તેનાથી બાદરપૃથ્વીકાયિક અસંખ્યાતગણા છે. કેમકે તે આઠે પૃથ્વી આદિમાં હોય છે. તેનાથી અસંખ્યાતપણા બાદર કાયિક છે. • x • તેનાથી બાદર વાયુકાયિક અસંખ્યાતપણાં છે ઈત્યાદિ
ભાદર વયપિતા વિરોષાધિક, ભાદર વનસ્પતિ અપયતા અસંખ્યાતણા, ભાદર અપર્યાપ્તા વિશેષાધિક, ભાદર આપતા વિશેષાધિક છે.
હવે સૂક્ષ્મ-ભાદરનું અલાબકુત્વ -
[૧] ભગવદ્ ! સૂક્ષ્મ, સૂક્ષ્મ પૃવીકાયિક ચાવતુ સૂક્ષ્મ નિગોદોમાં - ભાદર, ભાદર કૃedીકાયિક યાવતુ ભાદર ત્રસકાયિકમાં કોણ કોનાથી અ, બહુ આદિ છે ? ગૌતમાં સૌથી થોડાં બાદર ત્રસકાયિક છે, બાદર તેઉકાયિક અસંખ્યાતપણાં, પ્રત્યેક શરીર ભાદર વનસ્પતિકાચિક અસંખ્યાતગણાં છે આદિ પૂર્વવતુ યાવતુ ભાદર વાયુકાલિક અસંખ્યાતપણાં, સુક્ષમ તેઉકાયિક અસંખ્યાતગણાં, સૂક્ષ્મ પ્રણવીકાચિક વિશેષાધિક, સૂક્ષ્મ અણુ-સૂક્ષ્મ વાયુ વિશેષાધિક, સૂક્ષ્મ નિગોદ અસંખ્યાતગણ, બાદર વનસ્પતિકાચિક અનંતગણા, બાદરો વિશેષાધિક, સૂમ વનસ્પતિકાયિક અસંખ્યાતગણ, સૂમો વિશેષાધિક છે.
[,] એ પ્રમાણે અપર્યાપ્તા અને પર્યાપ્તા પણ જાણવા. વિશેષ એ કે - સૌથી થોડાં ભાદર તેઉકાયિક જયતા, ભાદર ત્રસકાયિક પયક્તિા અસંખ્યાતગઇ, પ્રત્યેક શરીરી બાકી પૂર્વવતુ ચાવતું સૂક્ષ્મ પયક્તિા વિશેષાધિક છે.
]િ ભગવન્! આ સૂક્ષ્મ અને દાદર પયક્તિા અને અપતિામાં કોણ કોનાથી અત્ય, બહુ આદિ છે ? સૌથી થોડાં બાદર પયક્તિા, ભાદર પાપ્તિા અસંખ્યાતગણા. સૌથી થોડાં સૂક્ષ્મ અપર્યાપ્તા, સૂક્ષ્મ પર્યાપ્તા સંખ્યાલગણા છે. એ પ્રમાણે સૂક્ષ્મ પૃથ્વી - બાદરપૃથ્વી યાવત્ સૂનિગોદ-ભાદર નિગોદ. વિશેષ એ કે- પ્રત્યેક શરીર ભાદર વનસ્પતિકાયમાં સૌથી થોડાં પાયપિતા છે, અપયતા અસંખ્યાતપણાં છે. એ પ્રમાણે ભાદર ત્રસકાયિકો પણ જાણવા.
બધાં પર્યાપ્તા અને અપર્યાપ્તામાં કોણ કોનાથી અભ કે બહુ છે ? સૌથી થોડાં ભાદર તેઉકાયિક પતા, ભાદર ત્રસકાયિક પયા અસંખ્યાતગણાં છે, તે જ અપયા/તા અસંખ્યાતપણા, પ્રત્યેક શરીર ભાદર વનસ્પતિ અપયતા અસંખ્યાતગણા, ભાદર નિગોદ પયા અસંખ્યાતગણા, ભાદર પૃવીકાયિક પ્રયતા અસંખ્યાતગણા, અણુ-વાયુ-૫યતા અસંખ્યાતગણા, ભાદર તેઉકાયિક આપતા અસંખ્યાતગા, પ્રત્યેક અસંખ્યાતગણ, ભાદર નિગોદ પયક્તિા અસંખ્યાતગણ, બાદર પૃdી. વાયુઅપયતા અસંખ્યાતગણ, સૂમ તેઉકાયિક અપયક્તિા અસંખ્યાતગણા, સૂક્ષ્મ પૃedી-અ-વાયું અપયર્તિા વિશેષાધિક, સૂમ તેઉકાયિક પયક્તિા સંખ્યાતણા, સૂક્ષ્મ પૃdી-રૂ-વાયું પયર્તિા વિશેષાધિક, સૂક્ષ્મ નિગોદ આપતા અસંખ્યાતગણા, સૂમનિગોદ પર્યાપ્તા અસંખ્યાતગણ, બાદર વનસ્પતિકાયિક પ્રયતા અનંતગણા, ભાદર પ્રયતા વિશેષાધિક, ભાદર વનસ્પતિકાય અપયતા અસંખ્યાતપણા, ભાદર અપયર્તિા વિશેષાધિક, તેથી બાદરો વિશેષાધિક છે. સૂક્ષ્મ વનસ્પતિકાયિક આપતા અસંખ્યાતણા, સૂક્ષ્મ પિયતા વિશેષાધિક, સૂક્ષ્મ વનસ્પતિકાયિક પયક્તિા સંખ્યાતગણા, સૂક્ષ્મ પર્યાપ્તા વિશેષાધિક, તેથી સૂમો વિશેષાધિક છે. 19/11]
બીજું અબદુત્વ છ કાયના અપર્યાપ્તોનું છે - સૌથી થોડાં બાદર ત્રસકાયિક અપર્યાપ્તા ઈત્યાદિ સૂકાર્યવતું.
હવે ત્રીજું અલાબહત્વ છ કાયોના પર્યાપ્તોનું - સૌથી થોડાં બાદર તેઉકાયિક પMિા . કેમકે આવલિકાના સમયોના વર્ગને કંઈક સમય ન્યૂન સાવલિકા સમયોથી ગુણવાથી જેટલા સમય થાય તેટલું તેનું પ્રમાણ છે. તેનાથી બાદર કસકાયિક પર્યાપ્તા અસંખ્યાતપણાં છે * * * * તેનાથી બાદર નિગોદ પયMિા અસંખ્યાતપણાં છે, કેમકે તે અત્યંત સૂક્ષ્મ અવગાહનાવાળા તથા જળાશયોમાં સર્વત્ર હોય છે. તેથી બાદર પૃથ્વીકાયિક પર્યાપ્તા અસંખ્યાતપણાં છે . x • તેનાથી બાદર અપુકાયિક પયતા અસંખ્યાતગણા - x • તેનાથી બાદર વાયુકાયિક પયક્તિા અસંખ્યાતપણાં છે - X• તેનાથી બાદર વનસ્પતિકાયિક પMિા અનંતગણાં છે કેમકે પ્રત્યેક બાદર નિગોદમાં અનંતજીવો છે તેનાથી સામાન્ય બાદર પર્યાપ્તા વિશેષાધિક છે. કેમકે બાદર તેઉ આદિનો તેમાં પ્રક્ષેપ છે.
પ્રત્યેકના પર્યાપ્તા અપર્યાપ્તાનું ચોથું અલાબદુત્વ - અહીં એકૈક બાદર પતાની નિશ્રામાં અસંખ્યાત બાદર અપર્યાપ્ત ઉત્પન્ન થાય છે. તેથી બધે જ પાપ્તિાથી અપર્યાપ્તા અસંખ્યાતપણાં કહેવા. બાદર ત્રસકાયિક પૂર્વવત્ કહેવું.
હવે સમુદિત રૂપે પચતા-પિતા અલાબહત્વ - સૌથી થોડાં બાદર તેજસ્કાયિક પતા, તેનાથી બાદર ત્રસકાયિક પર્યાપ્તા અસંખ્યાતગણાં, તેનાથી બાદર પ્રત્યેક વનસ્પતિકાયિક પMિા અસંખ્યાતગણ, તેનાથી બાદરનિગોદ પયક્તિા અસંખ્યાતપણા, * * * ચાવતુ બાદર વાયુકાયિક અસંખ્યાતગણી, તેનાથી બાદર તેઉકાયિક અપયર્તિા અસંખ્યાતગણા -x• x • બાદર વાયુકાયિક પયક્તિાથી બાદર વનસ્પતિકાયિક પયક્તિા જીવો આનંગણાં છે. કેમકે પ્રત્યેક બાદર નિગોદમાં અનંત જીવો છે - તેનાથી સામાન્ય બાદર પર્યાપ્તા વિશેષાધિક છે. • x • તેનાથી બાદર