Page Text
________________ સૂગ-૧૪૪ 19 પાંચસો-પાંચસો આખ્યાન છે. એક-એક આખ્યાનમાં પાંચસો-પાંચસો ઉપાખ્યાન છે અને એક એક ઉપાખ્યાનમાં પાંચસો પાંચસો આખ્યાનોપાખ્યાન છે. રીતે પૂવપર મળીને કુલ સાડા ત્રણ કરોડ કથાનક છે. એવું કથન કરેલ છે. - જ્ઞાતાધર્મકથામાં પરિમિત વાચનાઓ, સંખ્યાત અનુયોગદ્વાર, સંખ્યાત આલાપક, સંખ્યાત શ્લોક પરિમાણ છે, સંખ્યાત નિયુકિતઓ, સંખ્યાત સંગ્રહણીઓ અને સંપ્રખ્યાત પતિપત્તિઓ છે. આંગ સૂત્રની અપેક્ષાએ છઠું અંગ છે. એમાં બે શ્રુતસ્કંધ, ગplીસ આધ્યયન છે. ઓગણત્રીસ ઉશનકાળ છે, ઓગણplીસ સમુદેશનકાળ અને સંખ્યાત સહમ પદ છે. તેમાં સંખ્યાત અક્ષર, અનંત ગમ, અનંત પચવ (પાયિ), પરિમિત કસ, અનંત સ્થાવર અને શત-આશાશ્વત, નિબદ્ધ, નિકાચિત, જિન પ્રરૂપિત ભાવ કથન, પ્રરૂપણ, દર્શન, નિદર્શન અને ઉપદનથી સ્પષ્ટ કરેલ છે. પ્રસ્તુત અંગનો અભ્યાસ કરનાર તદભરૂષ, જ્ઞાતા અને વિજ્ઞાતા બની જય છે. અથવા જ્ઞાતાસૂત્રનું સ્વરૂપ છે, વિખ્યાત છે, વિજ્ઞાન છે અને આ પ્રમાણે એમાં ચરણ-કરણની વિશિષ્ટ પ્રરૂપણા કરેલ છે. આ જ્ઞાતાધર્મકથાંગનું વર્ણન છે. * વિવેચન-૧૪૪ : આ છઠ્ઠા અંગસૂત્રનું નામ જ્ઞાતા ધર્મકલાંગ છે. “જ્ઞાતા” શબ્દનો અહીં ઉદાહરણ માટે પ્રયોગ કર્યો છે. આ અંગમાં ઈતિહાસ, ઉદાહરણ અને ધાર્મિક દૃષ્ટાંત વગેરેનો સમાવેશ થાય છે અને ધર્મકથાઓ આપેલી છે. માટે આ અંગનું નામ જ્ઞાતા ધર્મકથા રાખવામાં આવ્યું છે. આ અંગના પહેલા શ્રુતસ્કંધમાં ઉદાહરણ આપેલ છે અને બીજા શ્રુતસ્કંધમાં ધર્મકથાઓ છે. ઈતિહાસ પ્રાયઃ વાસ્તવિક હોય છે. પરંતુ દેટાંત, ઉદાહરણ અને કથાઓ વાસ્તવિક પણ હોય અને કાર્તિક પણ હોય છે. જ્ઞાતાધર્મકથાનાં પહેલા મૃતધમાં ઓગણીસ અધ્યયન છે અને બીજા શ્રતસ્કંધમાં દસ વર્ગ છે. પ્રત્યેક વર્ગમાં અનેક અધ્યયન છે. પ્રથમ શ્રતસ્કંધમાં પ્રત્યેક અધ્યયનમાં એક કથાનક અને અંતરમાં તે કથાના દષ્ટાંતથી મળનારી શિક્ષાઓ બતાવી છે. કથાઓમાં પાત્રોના નગર, પ્રાસાદ, ચૈત્ય, સમુદ્ર, ઉધાન, સ્વપ્ન, ધર્મ સાધનાના પ્રકાર અને સંયમથી વિચલિત થઈને પુનઃ સુધરી જાય તેનું વર્ણન છે અને સારી રીતે આરાધના કરનાર વિરાધક કેમ થયા ? તેઓનો આગળનો જન્મ ક્યાં થશે અને કેવું જીવન વ્યતીત કરશે એ દરેક વિષયોનું વર્ણન આ સૂત્રમાં આપેલ છે. આ સૂત્રમાં કોઈક સાધક કે કથાનાયક તીર્થકર મહાવીરના યુગમાં, કોઈક તીર્થકર અરિષ્ટનેમિના સમયમાં અને કોઈક પાનાથના શાસનકાળમાં થયાં હતાં તો કોઈક મહાવિદેહ ક્ષેત્રથી સંબંધિત છે. આઠમા સામયનમાં તીર્થકર મલ્લિનાથનું વર્ણન છે. સોળમા અધ્યયનમાં દ્રૌપદીના પૂર્વ જન્મની કથા ધ્યાનમાં રાખવા જેવી છે. તેમજ તેનું વર્તમાનકાલિક તથા ભાવિ જીવનનું પણ વર્ણન છે. બીજા શ્રુતસ્કંધમાં Boo “નંદી” ચૂલિકાસૂત્ર - સાનુવાદ વિવેચન કેવળ પાર્શ્વનાથ સ્વામીના શાસનકાળમાં થયેલ સાધ્વીજીઓના ગૃહસ્થાશ્રમનું વર્ણન, સાવી જીવનનું અને તેના ભવિષ્યનું વર્ણન છે. જ્ઞાતા ધર્મકથાંગ સૂત્રની ભાષાશૈલી અત્યંત રૂચિકર છે. પ્રાયઃ દરેક સોનું આ સૂત્રમાં વર્ણન છે. * સૂત્ર-૧૪પ - પ્રસ્ત * ઉપાસકદશાંગ નામના અંગમાં કોનો અધિકાર છે ? ઉત્તર :- ઉપાસકદશાંગમાં શ્રમણોપાસકોના નગર, ઉધાન, વ્યંતરાયતન, વનખંડ, સમવસરણ, રાજ, માતાપિતા, ધમચિાય, ધમકથા, આ લોક અને પરલોકની ત્રઋહિદ્ધવિરોધ, ભોગ-પરિત્યાગ, દીક્ષા, સંયમની પર્યાયિ, કૃતનું અધ્યયન, ઉપધાન તપ, શીલdd-ગુણવત, વિરમણવંત-પ્રત્યાખ્યાન, પૌષધોપવાસને ધારણ કરનાર, પ્રતિમાઓને ધારણ કરનાર, ઉપસર્ગ, સંલેખના, અનશન, પાદોપગમન, દેવલોકગમન, ફરી ઉચ્ચ કુળમાં ઉત્પત્તિ, બોધિ-સમ્યક્રવનો લાભ અને અંતક્રિયા ઈત્યાદિ વિષયોનું વર્ણન છે. ઉપાસકદશાંગની પરિમિત વાચનાઓ, સંખ્યાત અનુયોગદ્વાર, સંખ્યાત આલાપક, સંખ્યાત શ્લોક (વિશેષ), સાત નિયુકિતઓ, સંખ્યાત સંગ્રહણીઓ અને સંખ્યાત પ્રતિષત્તિઓ છે. ગની અપેક્ષાએ આ સાતમું અંગ છે. તેમાં એક શ્રુતસ્કંધ, દસ અધ્યયન દસ ઉદ્દેશનકાળ દશ સમુદ્રેશનકાળ છે. પદ પરિમાણથી સંખ્યાત હજાર પદ છે, સંખ્યાત અક્ષર, અનંત ગમ, અનંત જ્ઞાનના પતિ, પરિમિત કસ, અનંત સ્થાવર અને શાશ-કૃત, નિબદ્ધ, નિકાચિત, જિન પ્રરૂપિત ભાવોનું કથન, પ્રરૂપણ, દર્શન, નિદર્શન અને ઉપદનથી સ્પષ્ટ કરેલ છે. આ આગમનું સાફ પ્રકારે અધ્યયન કરનાર તદાત્મરૂપ, જ્ઞાતા અને વિજ્ઞાતા બની જાય છે. અથવા આ પ્રકારે ઉપાસકદશાંગ નું સ્વરૂપ છે, તેમજ વિખ્યાત અને વિજ્ઞાત છે તથા આમાં ચરણ-કરણની વિશિષ્ટ પ્રરૂપણા કરેલ છે. આ પ્રમાણે ઉપાસકદશાંગ સૂત્રનું વર્ણન છે. * વિવેચન-૧૪૫ - પ્રસ્તુત સૂત્રમાં માં અંગ ઉપાસકદશાંગ સૂત્રનો સંક્ષિપ્ત પરિચય આપેલ છે. શ્રમણ અથતુ સાધુઓની સેવા કરનારને શ્રમણોપાસક કહેવાય છે. તેને જ ઉપાસક અથવા શ્રાવક પણ કહેવાય છે. દસ અધ્યયનોના સંગ્રહને દશા કહેવાય છે આ સૂત્રમાં શ્રમણ ભગવાન મહાવીરના દસ વિશિષ્ટ શ્રાવકોનું વર્ણન હોવાથી આનું નામ ઉપાસકદશા છે. આ સૂત્રના દસ અધ્યયન પૈકી પ્રત્યેક અધ્યયનમાં એક એક શ્રાવકના લૌકિક અને લોકોતર વૈભવનું વર્ણન છે. તથા ઉપાસકોના અણુવ્રત અને શિક્ષાવ્રતનું સ્વરૂપ પણ બતાવ્યું છે. અહીં પ્રશ્ન થાય છે કે - ભગવાન મહાવીરને તો એક લાખ ઓગણસાઠ હજાર (1,59,ooo) બાર વ્રતધારી શ્રાવક હતા. તો પછી દસ શ્રાવકોનું વર્ણન કેમ કરેલ છે ? તેનો ઉત્તર આ પ્રમાણે છે - સુગકારોએ જે શ્રાવકોના લૌકિક અને
| SR No. | 009031 |
| Book Title | Agam Satik Part 40 Nandi Sutra Gujarati Anuwad |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Dipratnasagar, Deepratnasagar |
| Publisher | Deepratnasagar |
| Publication Year | |
| Total Pages | 104 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati, Agam, Canon, & agam_nandisutra |
| File Size | 1 MB |