________________
ઉત્તરાધ્યયન મૂલસૂત્ર-સટીક અનુવાદ/૨ ભાવની ઉત્કૃષ્ટ સ્થિતિ કે કર્મોને ભાવથી સમુદ્ર કહે છે. તે બંને પ્રકારે પણ તેં પ્રાય: ઉત્તીર્ણ કરેલો જ છે. હવે કીનારે આવીને શા માટે દાસીન્યને ધારણ કરે છે ? આશય એ છે કે • હવે તારે આ ઉચિત નથી. પરંતુ અભિમુખતાથી પર તીર – ભાવથી મુક્તિપદે જવાને શીઘ - ઉતાવળો થા. તે માટે ગૌતમ ! સમય માત્ર પણ પ્રમાદી ન થા. હવે જો થાય કે - મારામાં પારપ્રાપ્તિની યોગ્યતા જ નથી, તેથી કહે છે - અથવા બાકીના શિષ્યોની અપેક્ષાથી આ અપ્રમાદનું શું ફળ છે? તેથી ફરી-ફરી આ પ્રમાણે ઉપદેશ આપે છે, તે કહે છે -
• સૂત્ર - ૩૫ -
તું દેહમુક્ત સિદ્ધત્વને પ્રાપ્ત કરાવનારી ક્ષપક શ્રેણી ઉપર આરૂઢ થઈને ક્ષેમ, શિવ અને અનુત્તર સિદ્ધિલોકને પ્રાપ્ત કરીશ. તેથી હે ગૌતમાં ક્ષણ માત્ર પણ સમયનો પ્રમાદ ન કર,
• વિવેચન - ૩૫ -
કલેવર - શરીર, જેમાં શરીર વિધમાન નથી તે અક્કેવરસિદ્ધ, તેની શ્રેણી વત્ શ્રેણી, જેનાથી ઉત્તરોત્તર શુભ પરિણામ પ્રતિ રૂપપણાથી, તેઓ સિદ્ધિપદને આરોહે છે, તે ક્ષપક શ્રેણીને આરૂઢ થા. અથવા કડેવર - તે એકેન્દ્રિય શરીરો, તન્મયપણાથી તેમની શ્રેણી - તે કડેવર શ્રેણિ • વંશઆદિથી વિરચિત પ્રાસાદાદિના આરોહણ હેતુ. તે નહીં પણ જે અકડેવર શ્રેણિ અનંતરોક્ત રૂપ છે. તેને આરોહીને અથવા ઉત્તરોત્તર સંયમ સ્થાનની પ્રાપ્તિરૂપ છે, તેને આરોહીને સિદ્ધિ નામના લોકમાં, હે ગૌતમ ! તું જઈશ. આ સંશયના વ્યવચ્છેદના ફળપણાથી તું જઈશ જ. ક્ષેમ - પરચક્ર આદિ ઉપદ્રવ રહિત, શિવં - સંપૂર્ણ દૂરિતાના ઉપશમથી. અનુત્તર - જેને બીજું કોઈ ઉત્તર - પ્રધાન નથી તે અનુતર અર્થાત્ સર્વોત્કૃષ્ટ. એમ હોવાથી હે ગૌતમ ક્ષણ માત્ર પ્રમાદ ન કર,
હવે નિગમન કરવાને ઉપદેશ સર્વસ્વ કહે છે - • સૂત્ર - ૩૨૬ -
બુદ્ધ અને પરિનિવૃત્ત થઈને સંયતભાવથી તું ગામ અને નગરમાં વિચરણ કર. શાંતિમાની વૃદ્ધિ કર. ક્ષણમાત્ર પ્રમાદ ન કર,
• વિવેચન - ૩૨૬ -
બુદ્ધ - હેય આદિ વિભાગને ક્ષણનાર, રનિવૃત્ત - કપાય અગ્નિના ઉપશમનથી ચોતરફ શીતીભૂત થઈ સંયમનું સેવન કર. ગામમાં કે નગરમાં રહે. ઉપલક્ષણથી અરણ્ય આદિમાં રહે. અહીં એવું કહેવા માંગે છે કે - બધામાં અનાસક્ત થઈને રહે. સંયત - સમ્યક રીતે પાપસ્થાનોથી ઉપરત - અટકેલ. જેના બધાં દુરિતો શાંત થયેલા છે તે શાંતિ - નિર્વાણ, તેનો માર્ગ- પન્થ અથવા શાંતિ એટલે ઉપશમ. તે જ મુક્તિ હેતુપણાથી માર્ગ છે, તેવો શાંતિ માર્ગ. દશવિધ ધર્મોપલક્ષણ શાંતિનું ગ્રહણ કરવું. તેની બૃહણા કર એટલે કે ભવ્યજનોને પ્રરૂપવા વડે વૃદ્ધિને પમાડ.
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org