________________ મૂલ-૧૧૪૬ થી 1153 55 (4) બીજાની પ્રેરણાથી - બીજાએ કંઈક માયાપૂર્વક જૂઠું જ સમજાવેલ હોય અને તે મુજબ માનીને અકાર્ય કરે. (5) સંકટમાં - વિહાર આદિમાં ભૂખ કે તરસ લાગી હોય, ત્યારે આહારદિની, શુદ્ધિ ન તપાસીને વાપરી લે. (6) રોગપીડામાં - આધાકર્મી આદિ વાપરી લે. () મૂઢતાથી - મૂઢતાને લીધે ખ્યાલ ન રહેવાથી દોષ સેવે. (8) રાગદ્વેષથી - રાગ કે દ્વેષને કારણે દોષ સેવે કે લગે. o હવે આલોચના કઈ રીતે કરવી ? તે જણાવે છે - * મૂલ-૧૧૫૪ થી 1156 : સાધુ ગુરુ પાસે જઈને વિનયપૂર્વક બે હાથ જોડીને જે રીતે દોષો થયા હોય, તે બધાં દોષો શરારહિત થઈને, જેમ નાનું બાળક પોતાની માતા પાસે જેવું હોય તેવું બધું સરળ રીતે બોલી જાય છે, તે પ્રમાણે ગુરુની સમીપે જઈને માયા અને મદથી હિત થયેલો સાધુ પોતાના દોષો જણાવી પોતાની આત્મશુદ્ધિ કરે. હે જીવ! જે તે સ્પષ્ટપણે તારા પાપ કાર્યો ગુરુ સમીપે જઈને પ્રગટ કરીશ, તો તારો વિશે ઉદ્ધાર થશે. અરે ! માત્ર “હું કહેવા જઉં છું.” એવી અવસ્થામાં પણ ઘણાં પાપ તો ખત્મ થઈ જાય છે. તથા પાપનું પ્રગટીકરણ કરીશ કે, જેથી ગુરુ મહારાજની કૃપા તારી ઉપર ઉતરશે અને તારું નક્કર સ્થાન છે પૂજ્ય ભગવંતના હદયમાં નિશ્ચિત થસે તો હે મુમુક્ષુ ! તેના જેવો મોટો લાભ બીજો કયો થશે ? અવસરે ગરજી એવી સારણાં-વારણાં આદિ કરશે કે જેનાથી હે સાધો ! તારું જીવન ધન્ય બની જશે. પણ આ બધું ક્યારે બની શકે ? જો હૃદય તદ્દન સ્પષ્ટ, શુદ્ધ અને સાફ કરેલું હોય તો, ગુરુની ભવ્ય પ્રેરણાથી બને. શચોદ્ધાર કર્યા પછી માર્મજ્ઞ આચાર્ય ભગવંત જે પ્રાયશ્ચિત્ત આપે, તે પ્રાયશ્ચિતને વિધિપૂર્વક પૂર્ણ કરી આપવું જોઈએ. જેથી અનવસ્થાને પ્રસંગ ન આવે. અનવસ્થા એટલે અકાર્યની આલોચના ન કરે અથવા આલોચના લઈને તેને પૂર્ણ ન કરે. આવા અનવસ્થા કરવાથી બીજા સાધુને થશે કે - પ્રાણી હિંસા આદિમાં કંઈ પ્રાયશ્ચિત આવતું નથી, તેથી પ્રાણી હિંસા આદિ કરવામાં કોઈ દોષ લાગતો નથી. પરિણામે બીજા સાધુ પણ પાપકાર્ય કરતાં થઈ જશે. તેથી અનવસ્થા ન થાય તે માટે સાધુએ પ્રાયશ્ચિત આચરવું જોઈએ. * હવે આત્મશુદ્ધિ ન કરવાથી થતાં નુકસાનને જણાવે છે - * મૂલ-૧૧૫૩ થી 1161 - શબ કે વિષ જે નુકસાન કરતાં નથી, દુષ્ટપ્રયુક્ત વૈતાલ પણ પ્રતિકૂળ થઈને જે દુ:ખ આપતો નથી, [ઉલટું ચાલેલું યંત્ર પણ જે નુકસાન કરતું નથી] ક્રોધાયમાન સપ પણ જે કરી શકતો નથી, તેનાથી અનેકગણું દુ:ખ શલ્યનો ઉદ્ધાર ન કરવાથી થાય છે. 256 ઓઘનિયુક્તિ-વિશિષ્ટ સૂત્રસાર શસ્ત્ર આદિના દુ:ખથી વધુમાં વધુ એક ભવતું જ મરણ અથવા કટ આપે છે, પણ શક્ય ન ઉદ્ધરેલ આત્માને દુર્લભ બોધિત્વ અને અનંત સંસારીપણારૂપ ભયંકર નુકસાન થાય છે. તેથી સાધુએ સર્વે કાર્યોની આલોચના કરી આત્મશુદ્ધિ કરવી. ગારવરહિતપણે આલોચના કરવાથી મુનિ ભવ સંસારરૂપ લતાના મૂલને છેદી નાંખે છે. તથા માયાદિ શલ્યોને દૂર કરે છે. જેમ માથે ભાર ઉપાડેલો મજૂર, ભાર મૂકવાથી હળવો થાય છે, તેમ સાધુ શારહિત પાપોની આલોચના, નિંદા, મહીં ગુરુ સન્મુખ કરવાથી કમરૂપી ભારથી હળવો થાય છે. સર્વશરાથી શુદ્ધ બનેલો સાધુ ભrtપ્રત્યાખ્યાન અનશનમાં અત્યંત ઉપયોગવાળો થઈ મરણાંતિક આરાધનો કતો સધાવેધને સાધે છે. અર્થાત સમાધિપૂર્વક કાળ કરી ઉત્તમાર્ગને સાધે છે. * ઉપસંહાર - કરતાં હવે જણાવે છે કે - * મૂળ-૧૧૬૨ થી 1164 - આરાધનામાં તત્પર સાધુ સારી રીતે આરાધના કરી, સમાધિપૂર્વક કાળ કરે તો અવશ્ય બીજા ભવે મોક્ષને પામે છે. [શંકા સર્વવિરતિ સામાયિક પ્રાપ્ત આત્મા ઉત્કૃષ્ટથી આઠમા ભવે અને જઘન્યથી તે જ ભવે મોક્ષ પામે છે એમ કહેલું છે, તમે ત્રીજા ભવે મોક્ષને પામે તેમ કહો છો ? તો તવ શું છે ? [સમાધાન] “જઘન્યથી તે જ ભવે અને ઉત્કૃષ્ટથી આઠમા ભવે મોક્ષ પામે" આ વયન વજઋષભનારાય સંઘયણીને આશ્રીને કહેલું છે. અહીં જે “ત્રીજે ભવે મોક્ષા પામે' તેમ કહ્યું કે છેલ્લા સંઘયણવાળાને આશ્રીને છે. છેલ્લા સંઘયણવાળો પણ અતિશય આરાધનાના બળથી ત્રીજે ભવે અવશ્ય મોક્ષ પામનારો થાય છે. ચરણકરણમાં આયુકત સાધુ, આ પ્રમાણે સામાચારીનું પાલન કરતાં અનેક ભવમાં સંચિત કરેલા અનંતા કર્મોને ખપાવે છે. મુનિ દીપરત્નસાગરે કરેલા વિશુદ્ધિ દ્વારનો સટીક સંક્ષિપ્ત પરિચય પૂર્ણ ઓઘનિર્યુક્તિ સટીક સંક્ષેપ પરિચય પૂર્ણ દ્ ભાગ-૩૫-સમાપ્ત %