________________
૩/-/૧૦/૨૭૨
૧૪૧
૧૪૨
પ્રજ્ઞાપનાઉપાંગસૂત્ર • સટીકઅનુવાદ/૧
• વિવેચન-૨૩૪ -
સૌથી થોડાં સંયતો, કેમકે ઉત્કૃષ્ટી હજાર ક્રોડ પૃથકવ પ્રમાણ હોય છે. • x - તેનાથી સંયતાસંયત-દેશવિરતિ અસંખ્યાતા છે કેમકે તિર્યંચ પંચમાં અસંખ્યાતોને દેશવિરતિ સંભવે છે. તેનાથી નોસંયતા અનંતગણો છે, કેમકે તેવા સિદ્ધો હોય છે. તેનાથી અસંયતો અનંતગણાં છે, વનસ્પતિ અનંત છે.
# દ્વાર-3, પદ-૧૩-“ઉપયોગ” છે
• વિવેચન-૨૭ર :
સૌથી થોડાં મન:પર્યવજ્ઞાની, કેમકે સંયતોને જ મન:પર્યવજ્ઞાન સંભવે છે, અવધિજ્ઞાની તેથી અસંખ્યાતપણાં, કેમકે તે જ્ઞાન ચારે ગતિમાં સંભવે છે. તેનાથી આભિનિ શ્રત વિશેષાધિક, કેમકે સંજ્ઞી તિર્યંચ પંચેન્દ્રિય મનુષ્યોમાં કેટલાંકને આ જ્ઞાનો સંભવે છે, સ્વસ્થાને બંને તુલ્ય છે, કેવલજ્ઞાની તેમનાથી અનંતગણાં છે.
જ્ઞાની કહા, હવે અજ્ઞાનીનું અલાબહત્વ - સૌથી થોડાં વિભંગાની, કેમકે કેટલાંક ચારે ગતિનાને વિર્ભાગજ્ઞાન હોય છે. તેનાથી મતિ અને શ્રુત જ્ઞાની અનંતગણો કેમકે વનસ્પતિને પણ આ અજ્ઞાન સંભવે છે. તે બંને સ્વસ્થાને પરસ્પર તુલ્ય છે.
હવે જ્ઞાની-અજ્ઞાની બંનેનું સામુદાયિક અસાબદુત્વ સૌથી થોડાં મન:પર્યવજ્ઞાની, અવધિજ્ઞાની તેથી અસંખ્યાતપણાં, તેનાથી આધના બે જ્ઞાની વિશેષાધિક * * * તેનાથી વિર્ભાગજ્ઞાની અસંખ્યાતપણાં કેમકે દેવ-નારકગતિમાં સભ્યથી મિથ્યાર્દષ્ટિ અસંખ્યાતગણાં છે, - x - તેનાથી કેવળજ્ઞાની અનંત ગણાં કેમકે સિદ્ધો અનંત છે, તેનાથી મતિ-શ્રુત અજ્ઞાની અનંતગણો, કેમકે વનસ્પતિ અનંત છે. - x - જ્ઞાન દ્વાર પૂરું થયું.
છે પદ-૩, દ્વાર-૧૧-“દર્શન' છે
• સૂત્ર-૨૩પ :
ભગવાન ! આ સાકારોપયુક્ત, આનાકારોપયુકતોમાં કોણ કોનાથી અલા આદિ છે ? ગૌતમ ! સૌથી થોડાં જીવો અનાકારોપયુકત છે, સાકારોપયુકત જીવો સંખ્યાતગણ છે.
• વિવેચન-૨૭૫ -
અનાકારોપયુકત કાળ સૌથી થોડો છે, સાકારોપયુક્ત કાળ સંખ્યાતગણો છે, તેથી અનાકારોપયુક્ત સૌથી થોડાં કહા ઈત્યાદિ.
છે દ્વાર-૩-પદ-૧૪ “આહાર" છે.
• સૂઝ-૨83 +
ભગવન! આ ચ-અય-અવધિ-કેવલEશનિીમાં કોણ કોનાથી અWe આદિ છે ? સૌથી થોડી અવધિદરની છે, ચક્ષુદની અસંખ્યાતપણાં, કેવલદ શનિી અનંત અચક્ષુદર્શની અનંતe
• વિવેચન-૨૭૩ :
સૌથી થોડાં અવધિદર્શની છે. કેટલાંક દેવ, નાકી, સંજ્ઞી પંચેન્દ્રિય તિર્યંચમનુણોને તે હોય છે, તેનાથી ચક્ષદર્શનીઓ અસંખ્યાતપણાં, કેમકે બધાં દેવ, નાડી, ગર્ભજ મનુષ્યો, સંજ્ઞી તિર્યંચ પંચે અસંજ્ઞી તિરીય પંચે ચઉરિન્દ્રિયોને. ચાદર્શન હોય. તેનાથી કેવળદર્શની અનંતગણા, તેનાથી ચાદર્શની અનંતગણા કેમકે વનસ્પતિકાયિકો સિદ્ધોથી અનંતગણાં છે.
છે પદ-૩, દ્વાર-૧૨-“સંત” હg
• સૂત્ર-૨૩૬ :
ભગવના આ આહારક - અનાહાફમાં કોણ કોનાથી ? સૌથી થોડાં જીવો અનાહાસ્ક છે, આહારકો સંખ્યાલગણાં છે.
• વિવેચન-૨૩૬ :
સૌથી થોડાં અનાહાક છે, કેમકે વિગ્રહગતિ આદિમાં જ અનાહારક છે. કહે છે - કેવલી, સમુહd, યોગી, સિદ્ધો અણાહારક છે, બાકીના આહારક છે. આહાકો અસંખ્યાતપણાં છે. [પ્રશ્ન વનસ્પતિકાયિકો સિદ્ધોથી અનંત છે, તેઓ આહાકપણે છે, તો અનંત કેમ ન કહ્યા ? તે અયુક્ત છે, સૂક્ષ્મનિગોદ અસંખ્યાતા છે • x - તે સર્વકાળે વિગ્રહમાં હોય છે, તેથી અનાહારકો અતિ-ઘણાં છે. * * * તેનાથી આહાકો અસંખ્યાતપણાં છે, અનંતગણાં નથી.
છે પદ-3-દ્વાર-૧૫ થી ૨૦ છે
• સૂત્ર-૨૭૪ -
ભગવાન ! આ સંયત, અસંયત, સંયતાસંગત અને નોસંયતનોઅસંયતનોસંયતાસંયતમાં કોણ કોનાથી અભo છે ? ગૌતમ ! સૌથી થોડાં જીવો સંયત, સંયતાસંયત અસંખ્યાતપણાં, નોસંયતનોઅસંયતનોસંતાસંયત અનંત અસંત અનંત છે.
• સૂત્ર-૨૭૭ થી ૨૮૨ [છ દ્વારો અનુક્રમે -
રિ૭૭-હાર-૧૫) ભગવનું ભાષક અને અભાષક જીવોમાં કોણ કોનાથીe ? ભાષક સૌથી થોડાં, ભાપકો અનંતગણાં છે.
(૨૮-દ્ધાર-૧૬] ભગવત્ ! આ રીત્ત, અપરીત્ત, નોપરીત્તનોપરીત્ત જીવોમાં કોણ કોનાથી સૌથી થોડાં પરીd, નોપરિતનોઅપરિd અનંતગણ, અપરીd અનંતગણો છે.