________________
સંસ્થાન છે. નાભિની ઉપરનું સારા લક્ષણવા તે બીજું(ન્યધ.) ત્રીજું (સાદિ) તે નાભિની નીચેનું અંગ સારા લક્ષણવાળું. પીઠ પેટ અને છાતી વઈને મસ્તક ડક હાથ અને પગ સારા લક્ષણવાળા હોય તે વળી ચોથું (વામન), પાંચમું. (કુજ) તે તેથી વિપરીત (પીઠ પેટ અને છાતી સારા લક્ષણવાળી હોય અને મસ્તક ડોક હાથ અને પગ ખરાબ લક્ષણવાળા હાય), સર્વ અવયે અશુભ લક્ષણવાળા હોય તે છઠું (હુંડ) સંસ્થાન છે. ગર્ભજ મનુષ્ય અને તિર્યંચને છ સંસ્થાન હોય છે. દેવતા સમચતુરસ સંસ્થાનવાળા અને બાકીના (એકેદ્રિય, વિકલૅયિ, અસંસી મનુષ્ય અને તિર્યંચ તથા નારકી) હુંડક સંસ્થાનવાળા હોય છે.
વિવેચનકર્મ પ્રકૃતિમાં અસંજ્ઞી તિર્યંચને જીએ સંસ્થાન કહ્યાં છે. એકેન્દ્રિયમાં હુંડક, તેમાંથી પૃથ્વીકાયનું સંસ્થાન મસૂરની દાલે અને ચંદ્રમાના આકારે, અપકાયનું પાણીના પરપોટા જેવું, તેઉકાયનું સોયના અગ્રભાગ જેવું, વાયુકાયનું વજા જેવું અને વનસ્પતિકાયનું જુદાં જુદા પ્રકારનું સંસ્થાન હોય છે. વાયુકાય વેકિય શરીર કરે તે પણ દવાના સંસ્થાને કરે છે. તિર્યચ, મનુષ્ય, અને બારમા દેવલેક સુધીના દેવતાનું ઉત્તર વૈકિય શરીર જુદા જુદા પ્રકારનું હોય છે. દેવતાનું મૂળ શરીર સમચતુરન્સ સંસ્થાને હોય છે. નારકીનું મૂલ અને ઉત્તર વૈકિય શરીર હુડક સંસ્થાને હોય છે.
દેવતાની ગતિ. જતિ સુરા સંપાઉય, ભયપજત્તમણુય તિરિએસ; પજજસ ચ બાયર, ભૂ-દગ-પર્યગ-વણેસ. ૧૬૪.
