________________
૧૧૩
૧. તમસ્કારનું સ્વરૂપ. આ જંબૂદ્વીપથી તિતિ અસંખ્યાતા દ્વીપ સમુદ્ર ઓળગીએ તે વારે અરૂચ્વર દ્વીપ આવે. તે દ્વીપની વેદિ કાના છેડાથી ૪૨ હજાર ચેાજન અણુર સમુદ્રમાં જઇએ, ત્યાં પાણીના ઉપરના તલીયાથી ચે અપ્લાયમય મહા અંધકારરૂપ તમસ્કાય નીકળ્યા છે ૧૭૨૧ ચેાજન સુધી ભીત સરખા થઈને, તીએઁ વિસ્તાર પામતા સૌધમ ઈશાન સનત્કુમાર અને માહે એ ચાર દેવલેાકને આવરી, 'ચા બ્રહ્મ દેવલેાકે ષ્ટિ નામના ત્રીજા પ્રતરે જઈ રહ્યો છે. આ તમસ્કાય નીચે સરખી ભીતરૂપ વર્તુલ આકારપણે, મધ્યમાં શરાવલાના આકારે અને ઉપર કુકડાના પાંજરાના આકારે છે તે નીચે સખ્યાતા યાજન ઉંચા અને વિસ્તારે છે, તે પછી વિસ્તારમાં અસંખ્યાતા યેાજન પ્રમાણ છે. અહીથી અસંખ્યાતમે સમુદ્રે તમસ્કાય ઉત્પન્ન થવાથી તે તમસ્કાયની પરિધિ અસંખ્યાત યાજનની જાણવી. આગમને જાણનાર ગીતાર્થા તમસ્કાયના મહત્ત્વને આ પ્રમાણે કહે છે. કોઈક મહદ્ધિક દેવ ત્રણ ચપટી વગાડીએ, તેટલા વખતમાં જમૂદ્વીપને એકવીશ વાર પ્રદક્ષિણા કરીને આવે, તેજ દેવ તેજ ગતિવડે છ માસ સુધી તમસ્કાયના સંખ્યાતા ચેાજનના વિસ્તારને ઉલ્લ ંઘે, પરંતુ ઉપર રહેલ અસખ્યાતા ચેાજનના વિસ્તારને ઉલ્લંઘે નહિ.
૧ બળવાન દેવના ભયથી નાસતા દેવને સતાવા માટે આ અંધકારવાળી જગ્યા અત્યંત અનુકુલ છે, કારણ કે દેવતા અવધ કે વિભગ જ્ઞાનથી શેાધવાને માટે ઉપયાગ મૂકે તેટલામાં તે ભય પામેલ દેવતા બીજે નાસી જાય.
મૃ. ×. ૮
