________________
(અંધકાર
શબ્દ જેમ પુદ્ગલ દ્રવ્ય છે, તેમ આપણને જે અંધકાર દેખાય છે, તે પણ પુગલ દ્રવ્ય છે.
પ્રકાશની ગેરહાજરીનું જ નામ અંધકાર, તે વાત બરોબર નથી. પ્રકાશ જેમ એક સ્વતંત્ર ચીજ છે, તેમ અંધકાર એ પણ એક સ્વતંત્ર ચીજ છે, તે પુદ્ગલ દ્રવ્ય છે. તેનામાં પણ રૂપ-રસ-ગંધ-સ્પર્શ છે.
આપણે જાણીએ છીએ કે રાત્રે સુતા હોઈએ ત્યારે કેટલીક વાર માંકડ નીકળે છે. તે લોહી પીવા લાગે છે. તે માંકડ દિવસ દરમ્યાન છૂપાઈને બેસી રહે છે, પણ કરડવા બહાર નીકળતા નથી. અને જ્યારે ફરી રાત પડે ત્યારે ફરી કરડવા નીકળે.
આ માંકડ તો તે ઇન્દ્રિય છે. તેને આંખો છે જ નહિ. તેને કાંઈ દેખાતું નથી. તો તેને ખબર કેવી રીતે પડે કે રાત્રી થઈ છે, અંધારું ફેલાયું છે, હવે નીકળીશ તો કોઈ મને જોઈ કે પકડી નહિ શકે. માટે લાવ હવે હું બહાર નીકળું !
અંધકાર એ પણ એક પુદ્ગલદ્રવ્ય છે. તેનામાં રૂપ, રસ, ગંધ, સ્પર્શ વગેરે છે. રાત્રિ થતા તે અંધકારના પગલો ફેલાતાં તેની ગંધ તે ઇન્દ્રિય એવા માંકડની ઘ્રાણેન્દ્રિય (નાક) સુધી પહોંચે છે. અંધકારની વિશિષ્ટ પ્રકારની ગંધનો અનુભવ થતાં જ, માંકડને ખબર પડી જાય છે કે અંધકાર થઈ ગયો છે. ટપોટપ બહાર નીકળીને લોહી ચુસવાનું કાર્ય તેઓ શરૂ કરી દે છે.
આમ, શબ્દની જેમ અંધકાર પણ પુદ્ગલ છે, તેમ નક્કી થયું. ઉદ્યોત
શરદપૂર્ણિમાની રાત્રિએ આકાશમાં ચન્દ્ર સોળે કળાએ પુરબહારમાં ખીલે છે. તેની ચાંદની ધરતી ઉપર પ્રસરે છે. ચન્દ્રની સૌમ્યતા અને શીતળતાનો સુંદર અનુભવ તે વખતે લોકોને થાય છે. કારણકે તે વખતે ચન્દ્રના ઠંડાં વિમાનોમાંથી અત્યંત ઠંડા કિરણો નીકળે છે જેને ઉદ્યોત તરીકે ઓળખવામાં આવે છે. ચન્દ્રકાન્ત મણિ વગેરે રત્નોના ઠંડાં કિરણો પણ ઉદ્યોત છે. ચન્દ્રનો આ ઉદ્યોત પણ પુદ્ગલદ્રવ્ય રૂપ છે. તે કિરણોને રૂપ, રસ, ગંધ, સ્પર્શ વગેરે બધું હોય છે. જેમાંનાં શીત (ઠંડા) સ્પર્શનો તો આપણે સૌ અનુભવ કરીએ જ છીએ, ચન્દ્રની શીતલ ચાંદનીમાં રાત્રે દૂધ-પૌઆ ખાવાનો કે ચોપાટીએ ફરવા જઈને ઘારીનો કે અન્ય ચીજ ખાવાનો કાર્યક્રમ ગોઠવવો # # # # # # # ૧૨૨
છે
