________________
પરમાત્મા પાર્શ્વનાથ ભગવાને ગૃહસ્થપણામાં કમઠ પાસેથી જે સર્પને નવકાર દ્વારા ઉગાર્યો હતો, તે સર્પનો જીવ આ જ ભવનપતિના નાગકુમારોનો ઈન્દ્ર ધરણેન્દ્ર બન્યો છે; જે પાર્શ્વનાથ ભગવાનનો અધિષ્ઠાયક દેવ છે.
આ ભવનપતિ દેવો હસે છે, રમે છે, કિલ્લોલ કરે છે. છેલબટાઉ કુમાર જેવા છે.
પરમાધામી દેવો જેમ આપણે ત્યાં કેટલાક મનુષ્યો વિચિત્ર સ્વભાવવાળા જોવા મળે છે, જેઓને પશુ-પંખીઓને હેરાન કરવાનો, ત્રાસ આપવાનો શોખ હોય છે. તેમ આ ભવનપતિના અસુરકુમાર નિકાયના કેટલાક દેવો પણ વિચિત્ર સ્વભાવવાળા છે. તેઓને નારકના જીવોને ત્રાસ આપવામાં આનંદ આવે છે. નરકના જીવને ત્રાસ આપવા દ્વારા તેઓ ખૂબ (પરમ) પાપ (અધર્મ) કરે છે, માટે તેઓ પરમાધાર્મિક = પરમાધામી દેવો તરીકે પ્રસિદ્ધ છે.
આ પરમાધામી દેવો જુદી જુદી પંદર રીતે નરકના જીવોને ત્રાસ આપે છે. જુદી જુદી રીતે ત્રાસ આપનારા જુદા જુદા દેવો હોય છે. તેથી આ પરમાધામી દેવો પણ ત્રાસ દેવાના પ્રકારથી પંદર પ્રકારના છે. આ પરમાધામી દેવો નરકના જીવોને ત્રાસ આપવા દ્વારા પુષ્કળ પાપ બાંધે છે. બીજાને દુઃખ આપે છે, માટે બીજા ભવમાં અંડગૌલિક મનુષ્યો બનીને પુષ્કળ દુઃખ મેળવે છે. જે આપો તે જ મળે તે નિયમ છે. તેથી આપણે જો દુઃખ ન જોઈતું હોય તો કદી પણ કોઈને ય દુઃખ ન આપવું જોઈએ.
આમ, દસ પ્રકારના અસુરકુમાર વગેરે અને અંદર પ્રકારના પરમાધામી મળીને ભવનપતિ દેવો કુલ પચીસ પ્રકારના ગણાય છે.
(૨વ્યંતર દેવો મનુષ્યોથી વિ = ચાલી ગયું છે (વિગત) અંતર જેમનું તેઓ વ્યંતર દેવો. મનુષ્યોથી ખૂબ જ નજીક આ દેવો છે. ચક્રવર્તી વગેરેની સેવામાં મોટા ભાગે આ જ દેવો ખડેપગે હાજર હોય છે.
આ વ્યંતરોના એક પેટા પ્રકારને વાણવ્યંતર કહેવાય છે. તેઓ તો આપણી ખૂબ જ નજીક છે.
આપણે જે રત્નપ્રભા પૃથ્વીની સપાટી ઉપર રહીએ છીએ, તેના વચ્ચેના ૧,૭૮,૦૦૦ યોજનમાં નારક તથા ભવનપતિ દેવો રહે છે, તે આપણે જોયું. હવે ઉપરના જે એક હજાર યોજન છે તેના ઉપર નીચેના સો-સો યોજન છોડી દઈએ તો વચ્ચેના જે ૮૦૦ યોજનનો વિભાગ રહે, તેમાં આ વ્યંતર દેવો રહે છે. તેમના જુદા જુદા આઠ પ્રકાર છે.
૧OO યો . ” રત્નપ્રભા પૃથ્વીના ૮૦૦યો.
વ્યંતર દેવો ઉપરના ૧૦૦૦ યોજન ૧૦૦ર્યો.
* ૧
કલાક
જ