________________
સૂત્રોના રહસ્યો
૧૦૩ તિવિહેણ પ્રતિજ્ઞા કરે છે.
પાપકારી યોગીના ત્રણ સાધનો છે : (૧) મન (૨) વચન અને (૩) કાયા. આ ત્રણમાંથી એક પણ સાધન વડે પાપ જાતે કરવું નહિ કે બીજા પાસે કરાવવું નહિ, તે શ્રાવક-શ્રાવિકાની પ્રતિજ્ઞા છે, જ્યારે આ ત્રણમાંથી એક પણ સાધન વડે પાપ કરવું નહિ, કરાવવું નહિ કે કોઈ કરતું હોય તેની અનુમોદના પણ ન કરવી તે સાધુસાધ્વીજીની પ્રતિજ્ઞા છે.
અને તેથી જ ગૃહસ્થો સાવજ્જ જોગ કહે તેની જગ્યાએ સાધુઓ સવૅ સાવજ્જ જોગં બોલે છે. કેમકે તેમને બધા જ પાપોનો ત્યાગ છે.
વળી ગૃહસ્થોના “ન કરેમિ, ન કારવેમિ પાઠ બોલવાની સાથે સાધુઓ “કાંતપિ અન્ન ન સમણુજાણામિ' પાઠ પણ બોલે છે.
આમ ગૃહસ્થોને (૧) મન (૨) વચન અને (૩) કાયાથી, (૧) ન કરવું અને (૨) ન કરાવવું પ્રતિજ્ઞા હોવાથી ૩ x ૨ = છ કોટિ પચ્ચખાણ થયું કહેવાય. જ્યારે સાધુઓને (૧) મન (૨) વચન અને (૩) કાયાથી (૧) ન કરવું (૨) ન કરાવવું અને (૩) ન અનુમોદવું એવી પ્રતિજ્ઞા હોવાથી ૩ * ૩ = નવ કોટી પચ્ચખાણ કરવાનું હોય છે.
(૪)મણે - વાયાએ- કાણું મન-વચન અને કાયાથી પાપોનો ત્યાગ કરવાની વાત આ પદો દ્વારા જણાવી છે.
જૈન શાસ્ત્રકાર પરમર્ષિઓ મનઃશુદ્ધિની જેટલી આવશ્યકતા માને છે. તેટલી જ આવશ્યકતા વચનશુદ્ધિ અને કાયશુદ્ધિની માને છે.
મનશુદ્ધિથી આત્મશુદ્ધિ થાય છે, તે વાત તો બધા કરે છે, પણ મનઃશુદ્ધિ શેનાથી થાય? તેનો જવાબ કોઈ પાસે નથી. બધા મૂંઝવણમાં મુકાય છે. ત્યારે શાસ્ત્રકારો આ પદો દ્વારા જણાવે છે કે વચન અને કાયાની શુદ્ધિથી મનઃશુદ્ધિ થઈ શકે છે.
જેના વચન અને કાયા નિયંત્રિત નથી તેનું મન નિયંત્રિત થવું અતિમુશ્કેલ છે. વચન અને કાયાના નિયંત્રણ વિના મન ઉપર નિયંત્રણ આવી શકતું નથી.
