________________
ન બને. પ્રત્યાખ્યાનીય ન બને.
કદાચ પિશ્ન પહેલાં ખમાવવાનું રહી ગયું તો ચોમાસી પ્રતિક્રમણ પૂર્વ તો તું વેરનું વિસર્જન કરી જ લેજે. જો તેમ નહિ કરે તો તે કષાયો પ્રત્યાખ્યાનીય મટીને અપ્રત્યાખ્યાનીય કક્ષામાં પહોંચવા લાગશે.
કદાચ ચોમાસી પ્રતિક્રમણ પણ ન કર્યું, બધાને ન ખમાવ્યા તો છેવટે સંવત્સરી પ્રતિક્રમણ કરવાનું તો ન જ ચૂકીશ. અને તે પ્રતિક્રમણ કરતાં પૂર્વે સર્વ જીવો સાથે અંતરથી ક્ષમાપના કરી લેજે. બધાને મિચ્છામિ દુક્કડં દેજે, થયેલી ભૂલવાળાને ઉદારતાથી માફી આપજે, બધું ભૂલી જજે. તેમ કરવાથી તારા કષાયો અનંતાનુબંધી કક્ષાના નહિ બને. પરિણામે નરકાદિ દુર્ગતિઓ તારા લમણે નહિ ઝીંકાય. જો દુઃખો ન ગમતા હોય, દુર્ગતિ ન ખપતી હોય તો મોડામાં મોડા સંવત્સરી પ્રતિક્રમણ પૂર્વે તો સર્વ જીવો સાથે અંતરના ય અંતરથી ક્ષમાપના કરી જ લેવી જોઈએ.’
આ અનંતાનુબંધી વગેરે ચાર કષાયોની તીવ્રતામંદતાને સમજવા કર્મગ્રંથમાં જુદી જુદી ઉપમાઓ આપવામાં આવેલી છે.
(૧) ક્રોધ :
ક્રોધનો સ્વભાવ તડફડ કરીને ટુકડા પાડવાનો હોય છે. પરસ્પર અંતર વધારવાનો હોય છે. તેથી તેને રેખા (લીટી) ના ઉદાહરણથી સમજાવેલ છે.
(A) અનંતાનુબંધી ક્રોધ : પર્વત રેખા સમાન.
ક્યારેક કોઈ પર્વતમાં ફાટ પડે, તિરાડ પડે, તો તે ક્યારે ય જોડાતી નથી. તેમ મિથ્યાત્વી જીવોનો ક્રોધ શાંત થતો નથી. ભવોભવ સુધી આ ક્રોધની તિરાડ યથાવત રહે છે. આ પર્વતમાં પડેલી તિરાડ રૂપી રેખા જેવો અનંતાનુબંધી ક્રોધ સમજવો.
(B) અપ્રત્યાખ્યાનીય ક્રોધ : જમીનમાં પડેલી રેખા સમાન.
ક્યારેક પૃથ્વીમાં ફાટ પડે છે. તે જલ્દી પુરાતી નથી. ધૂળ, કચરો, પથરા વગેરે જેમ જેમ તેમાં ભરાતાં જાય, તેમ તેમ એ પુરાતી જાય છે. તેમ સમકિતીનો ક્રોધ એક વર્ષે પણ શાંત પડી જાય છે, તે આ પૃથ્વીની ફાટ રૂપ રેખા સમાન અપ્રત્યાખ્યાનીય કહેવાય, (C) પ્રત્યાખ્યાનીય ક્રોધ : રેતીમાં પડેલી રેખા સમાન.
જેમ ધૂળમાં, માટીમાં લીટી દોરીએ તો તે તરત ભૂંસાતી નથી પણ પવન આવે કે પાણી નંખાય તો તે રેખા પુરાઈ જાય છે. તેમ શ્રાવક – શ્રાવિકાઓનો આ પ્રત્યાખ્યાનીય ક્રોધ વધુમાં વધુ ચાર મહિનામાં શાંત થઈ જાય છે.
(D) સંજ્વલન ક્રોધ : પાણીમાં દોરેલી રેખા સમાન,
જેમ પાણીમાં લાકડી કે અન્ય કોઈ વસ્તુથી લીટી દોરવામાં આવે તો તે તરત ભૂંસાઈ જાય છે, પાણીમાં મળી જાય છે, તેમ સાધુ – સાધ્વીઓને નિમિત્ત મળતાં ક્યારેક
Best ૫૭
કર્મનું કમ્પ્યુટર ભાગ-૨
Medistis