________________
શરીરનું વધુને વધુ પુષ્ટ થવાનું કાર્ય ચાલે છે.
પ્રથમ સમયે જીવે જો આહાર લીધો ન હોત તો શરીર શી રીતે બનત ? અને જો શરીર જ ન હોય તો જીવ પાપો કોના માટે કરે ?
*;
સર્વ જીવોના સાંસારિક જીવન તરફ નજર કરીશું તો જણાશે કે બધા જીવોના પાપોનું મૂળ તેમનું શરીર છે. શરીરના કારણે જ ખાવા – પીવા – પહેરવા – ઓઢવા વગેરેની ઈચ્છાઓ થાય છે, તેને સંતોષવા ધન જરૂરી બને છે, તે મેળવવા ધંધા નોકરી કરવા પડે છે. તેના પરિણામે નવા પાપો બંધાવાના ચાલુ રહે છે.
આમ શરીર છે તો બધા પાપો છે, શરીર ન હોય તો બધા જ પાપો થઈ શકે નહિ, તેથી બધા પાપોનું મૂળ શરીર છે, તે શરીરને બનાવવાનું કાર્ય લીધેલા આહારમાંથી થાય છે. જો આપણા આત્માએ પ્રથમ સમયથી આહાર લેવાનું કાર્ય કર્યું જ ન હોત તો શરીર શી રીતે બનત ?
આ તો જીવે આહાર કરવાની ભૂલ કરી અને શરીર તેને વળગી પડ્યું. જીવે શરીર બનાવવાની ઈચ્છા કરી જ નહોતી. અરે ! શરીર બનાવવાનો પ્રયત્ન પણ નહોતો કર્યો, પણ આહાર કરવાની ભૂલે તેને શરીર ચોંટી ગયું. ‘‘પઢવા ગયો નમાઝ ને મસ્જીદ કોટે વળગી’’ જેવી વાત થઈ.
જીવે પ્રથમ સમયે આહાર કરવાની જે ભૂલ કરી તેમાં પણ કારણ તો તેની અનાદિકાલિન ખાવાની આહારસંજ્ઞા છે. ખાઉં – ખાઉં ના ઊભા કરેલા સંસ્કારો ભવોભવ સુધી આત્માનો કેડો છોડતા નથી.
તે કુસંસ્કારોને ખતમ કરવાનો પ્રયત્ન જો માનવભવમાં નહિ કરીએ તો બીજો તો કોઈ એવો ભવ જણાતો નથી કે જેમાં આ કુસંસ્કારો નાશ થઈ શકે ! તેથી આપણને મહાદુર્લભ જે માનવભવ મળ્યો છે, તેને સફળ બનાવવા આજથી જ આહા૨સંજ્ઞાના કુસંસ્કારોનો નાશ કરવાનો પ્રયત્ન કરીએ. તે માટે વધુને વધુ તપ કરીએ. સાથે ત્યાગનો યજ્ઞ માંડીએ. ઉપવાસ વગેરે તપોની સાથે ઉણોદરી, વૃત્તિસંક્ષેપ અને રસત્યાગ નામના તપોને પણ મહત્ત્વ આપીએ.
(૩) ઈન્દ્રિય પર્યાપ્તિ ઃ આહાર લેવાનું અને લીધેલા આહારને રસ અને કચરા રૂપે જુદા પાડવાનું કાર્ય આહાર પર્યાપ્તિ કરે છે, બનેલા તે રસમાંથી શરીર બનાવવાનું કાર્ય શરીર પર્યાપ્તિ કરે છે, તો બનેલા તે શરીરની તે તે ઈન્દ્રિયોના જુદા જુદા અવયવોમાં સાંભળવાની - જોવાની - સૂંઘવાની - ચાખવાની અને સ્પર્શ કરવાની શક્તિ પેદા કરવાનું કાર્ય ઈન્દ્રિય પર્યાપ્તિ કરે છે.
આમ, આંખ, કાન, નાક, જીભ વગેરે અવયવો બનાવવાનું કાર્ય શરીર પર્યાપ્તિનું છે પણ ઈન્દ્રિય પર્યાપ્તિનું નહિ, પરંતુ બનેલા તે અવયવોમાં તે તે જોવા – કર્મનું કમ્પ્યુટર ભાગ-૩
૮૨