________________
છે ! અને જે સંયમજીવન સુખ અને આનંદની ખાણ છે, તે તરફ તેને પ્રયાણ કરવાનું મન પણ થતુ નથી. તે પ્રભાવ છે દારૂ જેવા આ મોહનીયકર્મનો.
આ મોહનીય કર્મના મુખ્ય બે ભેદ છે : (૧) દર્શન-મોહનીયકર્મ, અને (૨) ચારિત્ર-મોહનીયકર્મ,
પરમાત્માની વાણી પ્રત્યે શ્રદ્ધાને ઉત્પન્ન ન થવા દેનાર કે ઉત્પન્ન થયેલી શ્રદ્ધાને પણ શંકાઓ દ્વારા તોડી નાખનાર કર્મ તે દર્શન-મોહનીયકર્મ. તેના ત્રણ પેટા પ્રકાર છે. પરમાત્માની વાણી પ્રત્યે શ્રદ્ધા પેદા થાય તોપણ તે પ્રમાણે આચરણ ન કરવા દે તે ચારિત્ર-મોહનીયકર્મ. તેના ૨૫ પેટા પ્રકારો છે.
(૧)
કરાવે.
આમ, મોહનીયકર્મના કુલ ૩ + ૨૫ = ૨૮ પેટા ભેદ છે. * દર્શન-મોહનીયકર્મ
મિથ્યાત્વમોહનીયકર્મ : સાચામાં ખોટાની અને ખોટામાં સાચાની બુદ્ધિ
(૨) મિશ્રમોહનીયકર્મ : જિનવચનમાં રુચિ કે અરુચિ, કાંઈ ન થવા દે. (૩) સમ્યક્ત્વમોહનીયકર્મ : આવેલા સમકિતને વારંવાર શંકાઓ પેદા કરી દૂષિત કરે.
આ ત્રણ દર્શન-મોહનીયકર્મ કહેવાય છે. જે સમ્યગ્દર્શન નામના આત્માના ગુણ ઉપર હુમલો કરે છે. તે સિવાયના બીજા ૨૫ પેટાભેદો ચારિત્ર-મોહનીયકર્મના છે, જે આચાર ઉપર અસર કરે છે.
* ચારિત્ર-મોહનીયકર્મ
૧૬ કષાયમોહનીયકર્મ અને ૯ નોકષાય મોહનીય કર્મ
૧૬ કષાયમોહનીયકર્મ: ક્રોધ, માન, માયા કે લોભ ૧૫ દિવસ સુધી ટકે તો તે સંજવલન કષાય કહેવાય. ૧૫ દિવસથી વધારે ટકે તો તે પ્રત્યાખ્યાનીય કષાય કહેવાય. ચાર મહિનાથી વધારે ટકે તો અપ્રત્યાખ્યાનીય કષાય કહેવાય અને જો વર્ષથી વધારે ટકે તો તે અનંતાનુબંધી કષાય કહેવાય.
ક્રોધ, માન, માયા, લોભ, આ ચાર કષાય, ઉપર જણાવેલા સંજવલન, પ્રત્યાખ્યાનીય, અપ્રત્યાખ્યાનીય અને અનંતાનુબંધી એમ ચાર-ચાર પ્રકારના હોવાથી ૧૬ પ્રકારના કષાય થયા. તેમને પેદા કરનાર સોળ પ્રકારના તે તે નામના કષાય મોહનીય કર્મ છે.
.. n કર્મનું કમ્પ્યુટર
