________________
સાંભળીને મુનિરાજ શાન્ત પડી ગયા. શરીર તેના મૂળ સ્વરૂપમાં લાવી મૂક્યું.
વિષ્ણુકુમાર મુનિનો આ ક્રોધ ધર્મરક્ષા માટે હતો, તેથી સારો હતો.
મહામંત્રી વસ્તુપાળે પણ બાળ સાધુને તમાચો મારનાર રાજાના સાળાના પાંચેય આંગળા ક્યાં નહોતા કપાવ્યા? આવા કષાયોને પ્રશસ્ત કપાય કહેવાય છે. તે વખતે પણ બાકોરામાંથી કાશ્મણ રજકણો તો આવે જ છે. પણ તે પુણ્યકર્મ બને છે, જેનો ઉદય થતાં સુખાદિ પ્રાપ્ત થાય છે.
પરંતુ આવા સારા કહી શકાય તેવા ક્રોધાદિ ખળભળાટો પ્રમાણમાં અત્યલ્ય હોય છે,
જેમ ક્રોધની બાબતમાં આપણે ખરાબ અને સારા ખળભળાટ જોયા તેમ માનમાયા અને લોભની બાબતમાં પણ બંને પ્રકારના ખળભળાટ જોવા મળે છે. જે સારા ખળભળાટ હોય તો તે ક્રોધાદિ પ્રશસ્ત કહેવાય અને તેનાથી શુભકર્મ બંધાય. જો ખરાબ ક્રોધાદિ હોય તો અપ્રશસ્ત કહેવાય, અને તેનાથી આત્મામાં અશુભક પ્રવેશે. જેના ઉદયમાં દુઃખી થવું પડે.
કામણ રજકણ જેબાકોરાઓ વડે આપણા આત્મામાં પ્રવેશે છે, તે બાકોરાઓની આપણે વિચારણા કરી રહ્યા છીએ.
જેઓ સમ્યગ્દર્શન પામ્યા છે, પરમાત્માની આજ્ઞા પ્રત્યે જેમને ભારોભાર બહુમાન ભાવ પેદા થયો છે, તે બધાને મિથ્યાત્વ નામનું પહેલું બાકોરું બંધ થઈ જાય છે. જેઓ પરમાત્માની આજ્ઞાનું શક્યત: પાલન કરવા લાગ્યા છે અને જે પાલન નથી થઈ શકતું તેનો કટ્ટર પક્ષપાત રાખે છે, તેમનું પહેલું મિથ્યાત્વનું બાકોરું તો સંપૂર્ણ બંધ થયું જ છે પણ સાથે સાથે અવિરતિ નામનું બીજું બાકોરું પણ આંશિક (થોડુંક) બંધ થઈ ગયું છે.
જેમણે પરમાત્માની તમામ આજ્ઞાને કટ્ટરતા પૂર્વક માનવાની સાથે જીવનમાં પાલન કરવાનું શરૂ કરી દીધું છે, સંસારના સર્વ પાપોનો ત્યાગ કરી દીધો છે, તેમણે પહેલા બંને બાકોરાને સંપૂર્ણ બંધ કરી દીધા કહેવાય. સાધુ બન્યા એટલે બંને બાકોરા બંધ.
પણ જે ક્રોધ-માન-માયા-લોભ હજુ પણ ચાલુ છે, તે ત્રીજા ખુલ્લા બાકોરાને જણાવે છે. સાધુના જીવનમાં પણ શાસનરક્ષાના પ્રસંગોએ ક્રોધાદિ દેખાય. તે ક્રોધાદિ દ્વારા જે કાર્મણ રજકણો પ્રવેશે તે પુણ્ય બની જાય. તે ક્રોધાદિને પ્રશસ્ત કષાય કહેવાય. પણ જે કષાય કરવાથી પ્રવેશેલી કામણ રજકણો પાપકર્મ બને, તે અપ્રશસ્ત કષાય કહેવાય.
૨૮ ] કર્મનું કપ્યુટર