Mayna

SR No.: 008914
Original Sutra Author: N/A
Author: Bhadraguptasuri
Publisher: Mahavir Jain Aradhana Kendra Koba
Publication Year: 2009
Total Pages: 298
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati & Story
File Size: 9 MB

Page 35

તેનો વિપાક, નામકર્મનાં ગતિ આદિ સ્થાનોમાં રહેલો જીવ અનુભવે છે. સુખ-દુ:ખનાં તીવ્ર અથવા મંદ સંવેદનો, આ રસબંધ પર નિર્ભર હોય છે. તીવ્ર અધ્યવસાયથી શુભ કર્મ બાંધ્યું હોય તો એ કર્મનો ઉદય થતાં સુખનું સંવેદન પણ તીવ્ર થવાનું અને અશુભ કર્મ તીવ્ર અધ્યવસાયથી બાંધ્યું હોય તો દુઃખનો અનુભવ તીવ્ર કોટિનો થવાનો.
ચોથો છે પ્રદેશબંધ, મન-વચન-કાયાથી, આત્મા પોતાના સર્વ પ્રદેશોથી કર્મસ્કંધો ગ્રહણ કરે, તે પ્રદેશબંધ કહેવાય. એક-એક આત્મપ્રદેશમાં જ્ઞાનાવરણ આદિ દરેક કર્મના અનંત-અનંત જુગલો બંધાય છે. આ રીતે આત્મા સાથે કર્મ-પ્રકૃતિઓ બંધાય છે.
જ્ઞાનાવરણ આદિ કર્મપુદ્ગલોથી આત્માનું જે બંધાવું, અર્થાત્ પરાધીન થવું, તેને બંધ' કહેવામાં આવે છે. આત્માના અસંખ્ય પ્રદેશો અનંત-અનંત કર્મોથી બંધાયેલા છે. કર્મ અને આત્માની એકતા થવી, તેનું નામ પ્રકૃતિબંધ. તે એકતા થતી વખતે જ સ્થિતિરસ અને પ્રદેશના નિર્ણય થઈ જતા હોય છે. આ રીતે પ્રતિબંધ વિશિષ્ટ બને છે.
જ્યાં સુધી આત્મા આ રીતે કર્મબંધ કરતો રહે ત્યાં સુધી સુખ-દુઃખના Áદ્ધ ચાલતાં જ રહેવાનાં. સંસારપરિભ્રમણ ચાલતું જ રહેવાનું. ત્યાં સુધી આત્મા સ્વરૂપમાં પૂર્ણ રમણતા ન કરી શકે. કર્મબંધનું વિજ્ઞાન એટલા માટે સમજવાનું છે કે જીવ નવા કર્મબંધ ન કરે! આચાર્ય સુબુદ્ધિ બોલ્યા : મદના, કર્મબંધની આ વાતો તું સમજી રહી છે ને બેટી?' હા, ભંતે! મને સમજાય છે.' તો હવે તને કર્મબંધનાં કારણભૂત ત્રણ તત્ત્વો સમજાવું છું. તે તત્ત્વો છે : (૧) યોગ, (૨) કપાય, (૩) લેગ્યા.
કર્મપુદ્ગલો એમ જ અકારણ આત્મામાં આવી જતાં નથી. જીવ મનથી વિચારો કરે છે, વચનથી બોલે છે અને કાયાથી - પાંચ ઇન્દ્રિયોથી પ્રવૃત્તિ કરે છે, માટે કર્મયુગલો આત્મામાં આવે છે; ને રહે છે.
આ એક અત્યંત સૂક્ષ્મ પ્રક્રિયા છે. પ્રતિક્ષણ, પ્રતિસમય આ પ્રક્રિયા દરેક જીવાત્મામાં ચાલુ જ રહે છે. મન-વચન અને કાયાનાં યંત્રો નિરંતર ચાલુ રહે છે. માટે કર્મપુદ્ગલોનું આત્મામાં આવવું પણ નિરંતર ચાલુ છે.
ભદ્ર, તારા મનમાં પ્રશ્ન થતો હશે કે કર્મપુદ્ગલો ક્યાંથી આવીને
૨૬
માણા