Page Text
________________
દેશિક શાસ્ત્ર
૬૩
પ્રાજાપત્ય રાજ્યમાં સામ્યભાવ આર્ષરાજ્યમાં હોય છે તેવો જ રહે છે. પરંતુ લોકોને નેતાઓની આવશ્યકતા જણાવા લાગે છે. તેઓમાં વિશ્વજન્યબુદ્ધિનું પ્રમાણ ઓછું થઈ જાય છે. આંતરજાતીય સમસ્યા ઉપસ્થિત થવાને કારણે સર્વત્ર દૈશિકધર્મની ચર્ચા થવા લાગે છે. ઘેર ઘેર શક્તિની ઉપાસના થવા લાગે છે. લોકોના મનમાં દિગ્વિજયની લાલસા ઉત્પન્ન થાય છે. મહાલય પક્ષનો અંત થઈને નવરાત્રિઓનો આરંભ થાય છે. પ્રત્યેક મોટા ઘરમાં દેવાસુર સંગ્રામની ચર્ચા થવા લાગે છે. સર્વત્ર દુર્ગાપૂજાની શરૂઆત થાય છે. સર્વત્ર ગયે દિ યશ દિ કિશો નદિ નો ધ્વનિ ગુંજે છે.
જ્યારે સમાજમાં વિરાટ ક્યાંક ક્યાંક અંતહિત થઈ જાય છે, દૈવી સંપદા ઓછી થઈ જાય છે, વિષમભાવનું આધિક્ય થઈ જાય છે, ગુણકર્મ અનુસાર લોકો નાના મોટા ગણાય છે, સત્ત્વ કરતાં રજસ વધુ હોય છે જેને કારણે સમાજની અવસ્થા જટિલ થઈ જાય છે, પરિણામે યથોચિત હળવા નિત્ય શાસનની આવશ્યકતા હોય છે, રજસને કારણે ઉત્પન્ન થયેલી સામાજિક જટિલતાના ઉકેલ માટે દૈવીસપંદાયુક્ત અધિષ્ઠાતાના મતાનુસાર દૈવીસપંદાયુક્ત અન્વયાગત જનસમુદાયની ઈચ્છા અનુસાર ઋજુ ઉદાર કૌટુંબિક નિત્ય શાસન હોય છે ત્યારે રાજ્ય દેવરાજ્ય કહેવાય છે.
દેવ રાજયમાં બધી બાબતો પ્રાજાપત્ય રાજય જેવી જ હોય છે. પરંતુ લોકોને આગેવાનોને બદલે શાસકોની આવશ્યકતા વર્તાવા લાગે છે. સંચિત શક્તિનો નિરોધ ન થઈ શકવાથી ઘેર ઘેર શસ્ત્રપૂજા થવા લાગે છે. દિગ્વિજય માટે પ્રસ્થાન થાય છે. વિજયાદશમીને દિવસે આ રાજ્યનું ચિત્ર સ્પષ્ટ દેખાય છે. આ દિવસે મોટાં ઘરોમાં શસ્ત્રપૂજા થાય છે, ઘોડા શણગારાવા લાગે છે, રાજાઓની સેનાઓ સજ્જ થાય છે.
- જ્યારે સમાજમાં ક્યાંક ક્યાંક વિરાટનો લોપ થઈ જાય છે, દૈવી સંપદા આસુરી સંપદાને આક્રાંત કરી દે છે, વિષમભાવનું આધિક્ય થઈ જાય છે, ગુણ કર્મ અનુસાર લોકો નાના, મોટા ગણાય છે, સત્ત્વ કરતાં રજસ વધી જાય છે અને ક્યાંક ક્યાંક તમોગુણ પણ દૃષ્ટિગોચર થવા લાગે છે, જેને કારણે સમાજની અવસ્થા જટિલ અને વિષમ થઈ જાય છે, આથી ખૂબ હળવા નહીં કે ખૂબ કઠોર નહીં એવા નિત્ય શાસનની આવશ્યકતા હોય છે, રજસને કારણે ઉત્પન્ન થયેલી જટિલતા ઉકેલવા માટે, તમોગુણની વૃદ્ધિ રોકવા માટે ગુણવાનોનો આદર કરનાર પ્રજાને અનુકૂળ રહેનાર દૈવી સંપદાયયુક્ત અન્વયાગત વ્યક્તિની આજ્ઞાનુસાર ઉદાર નિત્ય શાસન હોય ત્યારે તે રાજય માનવ કહેવાય છે.
માનવ રાજ્યમાં દૈવ રાજ્યના બધા જ ગુણો હોય છે. પરંતુ દિગવિજયને કારણે પ્રાપ્ત થયેલી અતિરિક્ત સંપત્તિનો ભરાવો થવાથી લોકોની રુચિ વિલાસ અને આડંબર
| SR No. | 008893 |
| Book Title | Daishika Shastra |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Badrishah Tuldhariya |
| Publisher | Bharatiya Itihas Sankalan Samiti |
| Publication Year | 2006 |
| Total Pages | 162 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati & History |
| File Size | 9 MB |