Page Text
________________
તૃતીય અધ્યાય
છે. પરંતુ પ્લેટોના ઉક્ત સિદ્ધાંતોના તાત્પર્ય વિશે શંકા ઉઠે છે. જો તેમનું અને આપણા આચાર્યોનું તાત્પર્ય એક જ હતું તો એમ કહેવું પડે કે યુરોપમાં ઉક્ત સિદ્ધાંતનો દુરુપયોગ થઈ રહ્યો છે. જો તેનું એ જ તાત્પર્ય હતું જે આધુનિક યુરોપ સમજી રહ્યું છે તો પ્રશ્ન એ ઉદભવે છે કે શાસક શબ્દનો અર્થ શું છે ? જો તેનો અર્થ ‘રાજા’ એમ હોય તો એક રાજાનું બળસંહરણ કરીને અથવા તેને પદચ્યુત કરીને શું થાય, જ્યારે નાના મોટા રાજકર્મચારીઓનો ઉત્પાત તો યથાવત રહે છે. કારણ કે પ્રજાના દુઃખ માટે મોટેભાગે આ જ લોકો જવાબદાર હોય છે નહીં કે રાજા. જો શાસક શબ્દનો આશય સમસ્ત અધિકારીવર્ગ હોય તો પ્રશ્ન એ થાય છે કે શું કોઈ અસાત્ત્વિક કાળમાં શાસક વિના કોઈ સમાજ રહી શકે ખરો ? અથવા એ વાતની શું ખાત્રી કે જે બીજા અધિકારીઓ ચૂંટાય તેઓ બધા મહાત્મા જ હશે, અથવા તેઓ શાસન કરવા નહીં ઇચ્છે, અથવા તેમના સમયમાં પૂર્ણ શાસનિક સ્વતંત્રતા રહેશે ? કારણ કે જે સમાજમાં દૈવીસંપદા નથી હોતી એની ધુરા બહુધા એવા લોકોના હાથમાં રહે છે જેમનામાં ઘણું કપટ હોય છે. આ કારણે જ પ્લેટો તેમના સમયની ડેમોક્રેસીથી અપ્રસન્ન હતા. આ કારણે જ તેમને પોતાના દેશમાં પોતાની રાજ્યકલ્પના અસંભવ જણાઈ. આ કારણે જ રશિયન રીપબ્લિકમાં હંમેશાં ધરપકડ અને મારપીટ થતી રહી. આ કારણે જ યુરોપમાં પહેલાં કેથોલિક અને પ્રોટેસ્ટંટો વચ્ચે લોહી રેડાયું, પછી રાજા અને પ્રજા વચ્ચે તલવારો તણાઈ, અત્યારે ત્યાં માલિક અને મજૂરો વચ્ચે ખેંચતાણ ચાલી રહી છે. અને આગળ તો શું શું થશે ! બિચારું યુરોપ સ્વતંત્રતા માટે પરિવર્તનરૂપી સમુદ્રમાં વારંવાર ડૂબકી લગાવતું રહ્યું પરંતુ ઇચ્છિત મોતી તેને ક્યારેય ન મળ્યું. જેટલું તે સ્વતંત્ર થવાનો વધુ પ્રયત્ન કરતું રહે છે તેટલું જ તે પરતંત્રતાના કાદવમાં વધુ ધસતું જાય છે, તેટલું તે ભ્રામક સુખોની જાળમાં ગૂંચવાતું જાય છે, તેટલી જ તેની જીવનયાત્રા કષ્ટસાધ્ય બની રહી છે. ભૂતિવિજ્ઞાન વિશારદ યુરોપની અવૈજ્ઞાનિક દૈશિકનીતિનું પરિણામ આવું જ થવાનું છે એ વાત ઘણા લોકો ખૂબ પહેલેથી જાણતા હતા. હવે આ મહાયુદ્ધોએ બધાની આંખો ખોલી નાખી છે. જેમની આંખો અત્યારે પણ નથી ખૂલી તે હવે ક્યારેય નહીં ખૂલે.
૩૪
આ ઉપરોક્ત વાતોથી એ સિદ્ધ થાય છે કે દૈવીસંપદા સમષ્ટિગત થયા વિના કોઈ પણ શાસકહીન સમાજ ચાલી શકે નહીં. પરંતુ સમસ્ત સમાજને દૈવીસંપદાયુક્ત બનાવવા કરતાં એક શાસક દૈવીસંપદાયુક્ત બનાવવો વધુ સરળ અને સુસાધ્ય છે. પરિણામે એ સિદ્ધ થાય છે કે શાસનિક સ્વતંત્રતા પ્રાપ્તિની પાશ્ચાત્યોની રીત કરતાં આપણા આચાર્યોની રીત હજારગણી શ્રેષ્ઠ અને સુકર છે. આચાર્ય એરિસ્ટોટલના મત અનુસાર પણ રાજ્યના ગુણદોષ શાસક પર નિર્ભર હોય છે. જેવો શાસક હોય છે, તેવું રાજ્ય હોય છે પરંતુ
| SR No. | 008893 |
| Book Title | Daishika Shastra |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Badrishah Tuldhariya |
| Publisher | Bharatiya Itihas Sankalan Samiti |
| Publication Year | 2006 |
| Total Pages | 162 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati & History |
| File Size | 9 MB |