Daishika Shastra

SR No.: 008893
Original Sutra Author: N/A
Author: Badrishah Tuldhariya
Publisher: Bharatiya Itihas Sankalan Samiti
Publication Year: 2006
Total Pages: 162
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati & History
File Size: 9 MB

Page 33

દેશિક શાસ્ત્ર
૨૩
બીજી રંક, તે બન્નેનાં વલણ, માનસિક અવસ્થા અને સુખ દુઃખ સમાન જોવા મળશે, ભલે એકને અનાયાસ દિવ્ય ભોજન મળતું હોય અને બીજીને મહેનત કરીને લૂખો-સૂકો રોટલો ભોજનના તફાવતને કારણે તેમની પ્રવૃત્તિ અને માનસિક અવસ્થાઓમાં કોઈ ભેદ હોતો નથી. ભોજન પર પશુઓનાં સુખ દુઃખ નિર્ભર હોય છે, મનુષ્યનાં સુખદુઃખ નિર્ભર હોય છે ચિતિ પર.
ચિતિ અનુસાર જાતિના ગુણ હોય છે. જે પ્રકારની ચિતિ હોય છે તે જ પ્રકારની જાતિની કામના, તે જ પ્રકારનો તેનો સ્વભાવ, તેવું જ તેમનું આયુષ્ય અને એવો જ તેનો પ્રભાવ હોય છે.
ચિતિ બે પ્રકારની હોય છે, એક દેવી અને બીજી આસુરી.
વિષયસુખો કરતાં શ્રેષ્ઠ સુખોવાળી ચિતિ દૈવી ચિતિ કહેવાય છે. વિષય સુખવાળી ચિતિ આસુરી ચિતિ કહેવાય છે.
દૈવી ચિતિવાળી જાતિના ગુણ સાત્ત્વિક, કામના વિશ્વજન્ય બુદ્ધિ, સ્વભાવ ઉમદા, આયુ દીર્ઘ, પ્રભાવ શ્રેષ્ઠ ગુણોત્પાદક હોય છે. આવી જાતિની આવશ્યકતા પ્રકૃતિને વારંવાર પડતી હોય છે. આવી જાતિમાં નિમ્ન લિખિત વિશેષતા હોય છે.
(૧) ખરાબ સમય આવતાં કે વિકાર ઉત્પન્ન થતાં પોતાની જાતિશુદ્ધિ જાળવી રાખવી.
(૨) અન્ય જાતિઓ સાથે હંમેશાં ભેદભાવ સાચવી રાખવો. શ્રેષ્ઠ જાતિઓમાં આ ગુણ મુખ્ય હોય છે. આથી દિગ્વિજય માટે જ્યારે સિકંદરે પૂર્વ તરફ પ્રસ્થાન કર્યું ત્યારે એરિસ્ટોટલે તેને અન્ય જાતિઓ સાથે ભેદભાવ સાચવી રાખવાનો મુખ્ય ઉપદેશ આપ્યો હતો.
(૩) શુદ્ધ વંશના લોકોનું આધિકય હોવું અર્થાત્ એવા લોકોની સંખ્યા વધારે હોવી જેમનામાં અંતર્લીન થયેલી ચિતિના સંસ્કાર અસ્તિત્વમાં હોય
(૪) જાતિસંકરો કરતાં કુલીન લોકોનું વધારે સદ્ગણી હોવું. (૫) અભ્યદય કાળમાં દૈવી સંપદા અને સમીકરણ શક્તિનું હોવું. (૬) અવપાત કાળમાં તિતિક્ષા અને પ્રતિરોધ શક્તિનું હોવું. (૭) સમૃદ્ધિ અથવા વિપત્તિમાં ચિતિનું વિકૃત ન થવું. (૮) વિજાતીય ઉત્કર્ષથી ચિતિનું દૂષિત ન થવું.
આસુરી ચિતિવાળી જાતિના ગુણ રાજસ, કામના વિષયભોગ, સ્વભાવ નીચ, આયુ અલ્પ, અને પ્રભાવ નીચ ગુણોત્પાદક હોય છે. આવી જાતિઓમાં નિમ્નલિખિત વિશેષતાઓ હોય છે.
(૧) જાતિશુદ્ધિ સાચવી રાખે તેવી શક્તિનું ન હોવું.