________________
દૈશિક શાસ્ત્ર
૫. પ્રત્યેક રાષ્ટ્રમાં એક જાતીય તીર્થ હોવું, એમાં કોઈ એક રાષ્ટ્રનો અધિકાર ન રહેતાં સમસ્ત દેશનું સ્વત્વ હોવું.
૬. ઓછામાં ઓછું એક વાર બધા લોકોએ તીર્થાટન કરવું.
૭. પરિવ્રાજકોએ પોતાના દેશમાં નિત્ય ભ્રમણ કરતા રહીને જાતીય ભાવનાઓ જાળવી રાખવી.
૮. કોઈ નિયત પર્વના દિવસે નિયત તીર્થસ્થાને જાતીય ધર્મમીમાંસા થવી અને તેમાં સમસ્ત રાષ્ટ્રના આચાર્ય વગેરે સમ્મિલિત થવા. આવા પ્રકારનાં મોટાં પર્વો આવર્તોમાં ફરતાં રહેવાં. આવાં પર્વોમાં હવે માત્ર કુંભ પર્વ જ શેષ છે.
૯. જાતીય મંત્ર અથવા પ્રાર્થના અને જાતીય સંસ્કાર વગેરે એક જ સંસ્કૃત ભાષામાં હોવા.
૧૨૫
૧૦. સમસ્ત દેશમાં એક જ પ્રકારની વ્યવસ્થા અને એક જ પ્રકારના આચાર વ્યવહાર રહેવા. જાતીય પર્વો તથા ઉત્સવો સર્વત્ર મનાવવામાં આવવા.
જેમ વિભિન્ન સ્થળો વિભિન્ન પ્રકારનાં નિમિત્ત હોય છે તે જ રીતે વિભિન્ન સમયે પણ વિભિન્ન પ્રકારનાં નિમિત્ત ઉપસ્થિત થઈ જાય છે. તે નિમિત્તો વિનાપ્રયોજન હોતાં નથી. ભગવતી પ્રકૃતિનું કોઈ કામ વિનાક્રમ કે વિનાપ્રયોજન થતું નથી. જે વાત સદા અને સર્વત્ર એક જ નિયમ પ્રમાણે થાય છે તેને ક્રમ કહે છે, પરંતુ વિશ્વમાં પ્રતિદિન અનેક ઘટનાઓ એવી પણ હોય છે જેમાં કોઈ ક્રમ જણાતો નથી. જેમ કે જે કાર્યો દ્વારા કોઈ વ્યક્તિ અથવા જાતિનો ઉદય થાય છે, સમયાંતરે તે જ કામો દ્વારા તે વ્યક્તિ અથવા તે જાતિનો અવપાત થવા લાગે છે. પરંતુ વાસ્તવમાં આ અક્રમતા આભાસ માત્ર હોય છે, કારણ કે જ્યારે અનેક કારણોનો સંયોગ થાય છે ત્યારે જ એક કાર્ય ઉત્પન્ન થાય છે. પરંતુ જે કારણોનો સંયોગ એક વાર થઈ જાય તેનો સંયોગ વારંવાર થતો નથી. પૃથ્વીની આંતરિક્ષિક અને ખગૌલિક સ્થિતિમાં નિત્ય પરિવર્તન થતું રહેવાને કારણે પૃથ્વીના વિભિન્ન ભાગોના સન્નિકર્ષોમાં પણ પરિવર્તન થતું રહે છે. આ જ સન્નિકર્ષ ભેદને કારણે સન્નિપાતમાં પણ ભેદ થતો રહે છે.
આપણા જ્યોતિષશાસ્ત્ર અનુસાર આકાશ અનંત છે. તેના જુદા જુદા ભાગોમાં સત્ત્વાદિ ગુણોનું પ્રમાણ પણ જુદું જુદું હોય છે, જેમાંથી પૃથ્વીને પસાર થવું પડે છે. પૃથ્વીની આ ગતિ આંતરિક્ષિક ગતિ કહેવાય છે. આ અનંત આકાશમાં અનંત પ્રકારનાં નક્ષત્ર, તારા, ગ્રહો વિભિન્ન ગતિએ ફરતાં રહે છે, જેમની વચમાંથી પૃથ્વીને જવું પડે છે. પૃથ્વીની આ ગતિ ખગૌલિક ગતિ કહેવાય છે. આ ગતિને કારણે પૃથ્વીના વિભિન્ન ભાગોમાં વિભિન્ન પ્રકારની અસર પડે છે. જેમ કે મંગળ ઉદય થવાથી પૃથ્વી તરફ તેજના ઉષ્ણપ્રવાહો વહેવા લાગે છે, જેને કારણે વરાળ ઘનીભૂત થઈ શકતી