Page Text
________________
૯૪
ચતુર્થ અધ્યાય
(૩) સમાજમાં સર્વત્ર સંતોષ રહે છે જેથી દેશદ્રોહનું બીજ વવાતું નથી. (૪) સમાજમાં સર્વત્ર પ્રેમ અને ઐક્ય રહે છે. જેથી સર્વત્ર અથેંક્ય રહે છે.
(૫) માન સાથે દારિા, ઐશ્વર્ય સાથે પ્રાણભય, શ્રી સાથે જવાબદારી અને નૈશ્વિન્ય સાથે વિનયનો સંયોગ હોવાથી બ્રાહ્મણ અભિમાની થઈ શકતા નથી કે ક્ષત્રિયો ઉશૃંખલ થતા નથી, વૈશ્યો દુર્વ્યસની થતા નથી અને શૂદ્રો અસંતોષી થઈ શકતા નથી. પરિણામે સમાજમાં સર્વત્ર સામ્ય રહે છે.
(૬) સમાજમાં કાર્યવિભાગ થઈ જાય છે. કોઈપણ કામને સુંદર અને સુસંપન્ન કરવા માટે એ આવશ્યક છે કે એના અનેક વિભાગ કરવામાં આવે. એક જ વ્યક્તિએ અનેક કામમાં હસ્તક્ષેપ કરવાથી એને પ્રત્યેક કામનું થોડુ ઘણું જ્ઞાન થઈ જાય છે, પરંતુ કુશળતા એકે કામમાં પ્રાપ્ત થતી નથી. અનેક લોકો દ્વારા એક જ કામ કરવાથી એ બધાને એક કામમાં તો કુશળતા પ્રાપ્ત થઈ જાય છે, પરંતુ બાકીનાં કામોનું જ્ઞાન કોઈનેય થતું નથી. આથી ઉલટું એક કામના અનેક ભાગ કરીને એક એક ભાગ એક એક વ્યક્તિને સોંપી દેવાથી એ કામના પ્રત્યેક ભાગ સુસાધ્ય અને સુસંપન્ન થઈ જાય છે. (૭) જાતિરૂપી વૃક્ષની કલમ થઈ જાય છે. કોઈ પણ આધિજીવિક પદાર્થને સ્વસ્થ રાખવા માટે એ આવશ્યક છે કે સમયાંતરે તેની કલમ કરવામાં આવે, અર્થાત્ તેનું સહાનુભૂતિશૂન્ય અથવા કુસંસ્કારયુક્ત અંગ કાઢી નાખવામાં આવે, જેથી તેનાં બીજાં અંગો સંસર્ગદોષને કારણે દૂષિત ન થાય. વાનપ્રસ્થ આશ્રમ દ્વારા એવા લોકોને સમાજથી અલગ કરી દેવામાં આવે છે જે વાર્ધક્યને કારણે વિષણ અને સહાનુભૂતિશૂન્ય થઈ જાય છે.
વર્ણાશ્રમ ધર્મની છાયા પ્લેટો અને એરિસ્ટોટલના ‘પોલિટિક્સ'માં પણ જોવા મળે છે.
આચાર્ય પ્લેટોના મત અનુસાર આદર્શ સમાજ એવો હોવો જોઈએ જેમાં કેટલાક લોકો ગુણકર્મ અનુસાર અન્ન અને વસ્ત્ર ઉત્પન્ન કરતા હોય. એ સિવાય એ લોકોને અન્ય કોઈ કામ ન હોય. કેટલાક લોકો એવા હોય જે ક્રયવિક્રય દ્વારા એ અન્ન સમાજ માટે સદા સુલભ રાખતા હોય. કેટલાક સુદૃઢ શરીરવાળા લોકો એવા હોય જે સવેતન સમાજની સેવાશુશ્રુષા કરતા ૨હે. કેટલાક એવા લોકો સમાજના રક્ષણ માટે નિશ્ચિત કરવામાં આવે જે નિશ્ચિત, નિપુણ અને બુદ્ધિમાન હોય, જેમને પોતાના કામનો દીર્ઘાભ્યાસ હોય, જે સ્વજાતિ પ્રત્યે વિનીત અને પરજાતિ પ્રત્યે ભયંકર હોય, જેઓ ધીર, જ્ઞાની, તેજસ્વી અને સ્ફૂર્તિમાન હોય. જ્યાં મનુષ્યોના ચિત્તમાં બાલ્યાવસ્થાથી જ મૃત્યુભય અને નીચ, બીભત્સ સંસ્કાર પડવા દેવામાં ન આવે, જ્યાં મનુષ્યોનું શરીર વ્યાયામ દ્વારા સ્વસ્થ અને સુડોળ બનાવવામાં આવે અને ગાંધર્વવિદ્યા દ્વારા તેમના
| SR No. | 008893 |
| Book Title | Daishika Shastra |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Badrishah Tuldhariya |
| Publisher | Bharatiya Itihas Sankalan Samiti |
| Publication Year | 2006 |
| Total Pages | 162 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati & History |
| File Size | 9 MB |