Page Text
________________
8- वेदवादद्वात्रिंशिका
लोकातीतो भवति । एतादृक्स्थितिसम्पादनस्य प्रधानं साधनमात्मज्ञानमेव । गीतायामीदृग्जीवनमुक्तपुरुषदशाऽनेकधोपलभ्यते । कठसत्काः - मत्वा धीरो न शोचति इति ( ४-४), तथा न जायते म्रियते वा विपश्चित् - इति (३-१८) उक्तयस्त्वत्र पुनरवतारं प्राप्ता इति प्रतिभासते । तदेवं ज्ञानमाहात्म्यमपि ज्ञेयमाहात्म्यादिति पुनरपि तदेव स्तौति
-
७७
यस्मात् परं नापरमस्ति किञ्चिद्
यस्मान्नाणीयो न ज्यायोऽस्ति कश्चित् । वृक्ष इव स्तब्धो दिवि तिष्ठत्येकः
तेनेदं पूर्णं पुरुषेण सर्वम् ।। ३१ ।।
यतः परमपरं वा न विद्यते । यतो लघु महदपि न विद्यते । य एक एवाकाशे वृक्षवन्निश्चल आस्ते, तेन पुरुषेणेदं सर्वं परिपूर्णं वर्तते ।
બંધનથી પર હોઈ લોકાતીત બની જાય છે. આવી સ્થિતિ પ્રાપ્ત કરવાના મુખ્ય સાધન તરીકે અહિં આત્મજ્ઞાનને જ નિર્દેશેલું છે. ગીતામાં આવા જીવનમુક્ત પુરુષની દશાનું અનેક રીતે વર્ણન છે. SSना 'मत्वा धीरो न शोचति' तथा 'न जायते म्रियते वा विपश्चित्' यो શબ્દો તો પ્રસ્તુત પધમાં પુનરવતાર પામેલા ભાસે છે. આ રીતે પરમાત્માના જ્ઞાનનું જે માહાત્મ્ય છે, તેમાં કારણ છે જ્ઞેયરૂપ પરમાત્માનું માહાત્મ્ય, માટે ફરીથી તેને જ વર્ણવે છે –
અર્થ :- જેનાથી પર કે અપર કાંઈ નથી, જેનાથી કોઈ વધારે નાનું કે વધારે મોટું નથી, જે એકલો ફૂલોકમાં વૃક્ષની પેઠે નિશ્ચલ ઊભો છે. તે પુરુષથી આ બધું પરિપૂર્ણ છે.
ભાવાર્થ :- અહિં લૌકિક વસ્તુઓથી પરમાત્મ પુરુષની વિલક્ષણતા
42
वेदोपनिषद् -88
अत्र लौकिकैर्वस्तुभिः परमात्मपुरुषस्य वैलक्षण्यं विरोधमयेन प्रतिपादनेन प्रकटीकृतम्। यथा ईशावास्योपनिषदि तद्दूरे तद्वन्तिके - इति (५) वचनात्, कठोपनिषदि - अणोरणीयान् महतो महीयान्इति (२-२०) वचनात्, छान्दोग्योपनिषदि - एष यो आत्माऽन्तहृदयेऽणीयान्... ज्यायान् इति (३-१४-३) वचनाच्च यो भावः प्रतिपादितः, स एव भावोऽत्र श्वेताश्वतरीयमखिलं पद्यं ( ३-९) गृहीत्वा व्यतिरेकेण पूर्वार्धेऽभिहितः । चरमपादे तु येन सर्वमिदं ततम् इति गीतावचनस्य प्रतिध्वनिः श्रूयते । उपसंहरतिनानार्कल्पं पश्यतो जीवलोकं
नित्यासक्ता व्याधयश्चाधयश्च । यस्मिन्नेवं सर्वतः सर्वतत्त्व
७८
दृष्टे देवे नो पुनस्तापमेति । । ३२ ।।
४ विरोधाभासी वर्शन द्वारा व्यक्त यर्ध छे. ईशावास्यमां 'तदूरे तद्वन्तिके' शव्थी मने मां 'अणोरणीयान् महतो महीयान्' तथा छान्दोग्यमा 'एष यो आत्माऽन्त- हृदयेऽणीयान्... ज्यायान्' शब्ध्थी विधिभुणे
જે ભાવ પ્રતિપાદિત થયો છે, તે જ ભાવ અહિં કવિએ શ્વેતાશ્વતરનું (3. E ) खाणुं पद्य नेमनुं तेम वर्ध, व्यतिरेऽभुजे पूर्वार्धमां सूयव्यो छे. अंतिम पाह 'येन सर्वमिदं ततम्' ( गीता ८.२२) नो प्रतिध्वनि छे. ઉપસંહાર કરે છે -
અર્થ :- જીવલોકનું નાનારૂપે દર્શન કરનારને આધિઓ અને વ્યાધિઓ સદા વળગેલી રહે છે. પરંતુ પૂર્વોક્ત પ્રકારે સર્વ તરફ સર્વતત્ત્વરૂપ જે દેવ છે તેનું દર્શન થતાં જ દ્રષ્ટા ફરી સંતાપ નથી પામતો.
१. ग ० कल्पः । २. क. ग ० त्याशक्ता ।
| SR No. | 008879 |
| Book Title | Vedavada Dvantrinshika |
| Original Sutra Author | Siddhasen Divakarsuri |
| Author | Jaykalyanbodhisuri |
| Publisher | Jinshasan Aradhana Trust |
| Publication Year | 2010 |
| Total Pages | 43 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati & Yoga |
| File Size | 471 KB |