Vedavada Dvantrinshika

SR No.: 008879
Original Sutra Author: Siddhasen Divakarsuri
Author: Jaykalyanbodhisuri
Publisher: Jinshasan Aradhana Trust
Publication Year: 2010
Total Pages: 43
Language: Gujarati
Classification: Book_Gujarati & Yoga
File Size: 471 KB

Page 36

- ६५
80-वेदवादद्वात्रिंशिकाबृहदारण्यके मुण्डकोपनिषदि कौषीतक्युपनिषदादौ च । मुण्डकोपनिषदि - तस्मिन् दृष्टे परापरे - इत्यत्र (२-२-८) ज्ञानयोगमहिमा । प्रस्तुते तु - अस्मिन् प्रीते - इत्युत्तरार्धे भक्तियोगमाहात्म्यम्, यथोक्तं कठोपनिषदि - यमेवैष वृणुते तेन लभ्यः - इति (२-२२)।
पक्वफलस्य वृन्तात् पृथग्भावरूपोपमाप्यतिप्राचीना, यथाभिहितं शुक्लयजुर्वेद - उर्वारुकमिव बन्धनात् - इति (३-६०)। उपयुक्ता चैषा कालिदासेनापि । पुनरपि चञ्चच्चमत्कारकारिणा वर्णनेन परमात्मानं वर्णयतिअस्मिन्नेकशतं निहितं मस्तकानामस्मिन्
सर्वा भूतयश्चेतयश्च। महान्तमेनं पुरुष वेद वेद्यं
आदित्यवर्णं तमसः परस्तात् ।।२५।। અને તે બૃહદારણ્યક, મુડક, કૌશીતકી આદિ ઉપનિષદોમાં પણ બહુ પ્રચાર પામી છે.
Hessोपनिषहमां 'तस्मिन् दृष्टे परापरे' मे पधमां ज्ञानयोगनो महिमा छ, पयारे महिं 'अस्मिन् प्रीते' में उत्तरार्धमा मतियोगर्नु माहात्म्य छ, रेवीश 'यमेवैष वृणुते तेन लभ्यः' इत्याहिम छे. पाई Fn oiधनथी छूटुं पडवानी Gपमा पाहु पूनी छ. - 'उर्वारुकमिव बन्धनात्' शुलय 3.50. लिसे पा मेनो उपयोग यो છે. ફરીથી ચમત્કારપૂર્ણ વર્ણનથી પરમાત્માનું વર્ણન કરે છે.
અર્થ :- એમાં સો મસ્તક રહ્યાં છે, એમાં બધી જ સંપત્તિઓ અને વિપત્તિઓ છે. અંધકારથી પર, સૂર્ય જેવા પ્રકાશમાના વર્ણવાળા એ શેય મહાન પુરુષને હું જાણું છું. १. ख, ग - मत्तका०।२.ख भूतश्चेत०। ३. क- महातमे०। ४. ख - पुरुषवे०। ५. क वेदं वे०। ६. बृहदा० ३.५.१५ । मुण्डक० २.२.६ । कौषी० ३.९ ।
-वेदोपनिषद्-08 तस्मिन् मस्तकशतं निहितम्, तस्मिन्नेव सर्वाः सम्पदो विपदश्च । अन्धकारात्परस्तात् सूर्यवत् प्रभास्वरवर्णं ज्ञेयं महान्तमेनं पुरुषमहं जानामि।
पुरुषसूक्ते (ऋ० १०-९०-१) पुरुषवर्णने - सहस्रशीर्षा - इति पदेन मस्तकसहस्रनिर्देशः कृतः, योऽनुकृतः शुक्लयजुर्वेदे (३१-१) श्वेताश्वतरादौ च (३-१४)। अत्र तु सूरिभिः परमात्मवर्णने मस्तकशतं प्रतिपादितम् । शतं सहस्रं वेति सङ्ख्याभेदमात्रम् । तात्पर्य त्वेतदेव यल्लोकपुरुषात्मनः परमात्मनोऽनेकमुखानि विद्यन्ते। मनुष्यपुरुषस्य यत्किञ्चित्प्राणपुरुषस्य वैकमेव मुखं भवति। इदं तु परमात्मनो वैशिष्ट्यं यदशेषप्राणिनो मुखानि तत्सत्कान्येव शुक्लयजुर्वेदे (२५१३) मृत्युरमरत्वं चैतद् द्वितयमपि परमात्मप्रभात्वेन प्रतिपादितं वर्तते, एतदेवात्र प्रकारान्तरेण प्रोक्तं यत्सर्वा अपि विभूतयो विपदश्च लोकपुरुषरूपे परमात्मन्येव विद्यन्ते ।
भावार्थ:- पुरुषसूतमां (B.१०.०.१) पुरुष- वान रdi 'सहस्रशीर्षा' पध्थी हर मस्तनो निर्देश छ रेनु मनुऽरए। शुलय (3१.१) तथा श्वेताश्वतर (3.१४) माहिम छे. महिं તો કવિએ પુરુષરૂપે પરમાત્માનું વર્ણન કરતાં સો મસ્તકનો નિર્દેશ કર્યો છે. સો કે હજાર એ સંખ્યાબેદ માત્ર છે, એનું તાત્પર્ય તો એટલું જ છે કે લોક-પુરુષ-રૂપ પરમાત્માને અનેક મુખ છે, જ્યારે મનુષ્ય પુરુષ કે કોઈ પણ પ્રાણી પુરુષને માત્ર એક જ મુખ હોય છે. પરમાત્માની વિશેષતા એ છે કે તમામ પ્રાણીઓના મુખો એ એના જ મુખો છે. શુક્લયજુર્વેદમાં (૨૫.૧૩) મૃત્યુ અને અમરત્વ બન્નેને પરમાત્માની છાયા તરીકે વર્ણવવામાં આવ્યા છે. એ જ તત્ત્વને અહીં કવિ જુદી રીતે બહલાવી કહે છે કે બધી જ વિભૂતિઓ અને વિપત્તિઓ લોકપુરુષરૂપ પરમાત્મામાં જ છે. આવા પરમાત્મપુરુષનું
36