________________
સંપાદકીય
અવર્ણનીય, અવક્તવ્ય, નિઃશબ્દ આત્મતત્વનું વર્ણન શી રીતે થાય? એવું ગજું પણ કોનું ? એ તો નિરંતર આત્મરમણતામાં સ્થિત હોય એવા ‘જ્ઞાની પુરુષ'નું કામ કે જે એમની જ્ઞાનસિદ્ધ સંજ્ઞાથી મુમુક્ષુને આત્મદર્શન કરાવી દે ! પ્રસ્તુત ગ્રંથમા પરમ પૂજ્ય ‘દાદા ભગવાનના શ્રીમુખેથી સંજ્ઞાભાષામાં નીકળેલી વાણીનું સંકલન કરવામાં આવ્યું છે. પ્રત્યક્ષપણે સાંભળનારને તો તત્ક્ષણ જ આત્મદર્શન સાથે છે. અહીં તે પરોક્ષપણે છે છતાંય એ ભાવનાથી પ્રકાશિત કરવામાં આવે છે કે કેટલાય કાળથી જે તત્વજ્ઞાન સંબંધીના ફોડો અપ્રકટપણે રહ્યા હતા તે આજે પ્રત્યક્ષ ‘જ્ઞાનીપુરુષ’ પરમ પૂજ્ય ‘દાદા ભગવાન'ના યોગે પ્રકટ થાય છે. તેનો લાભ મુમુક્ષુને અવશ્ય થશે જ, પરંતુ પ્રત્યક્ષમાં તો સંપૂર્ણ આત્મજાગૃતિની ઉપલબ્ધિ થાય છે, તે પણ એક કલાકના જ પરમપુજ્ય ‘દાદા ભગવાનના સાંનિધ્યમાં, એ કલ્પનામાં ન આવે એવી વાત આજે સેંકડો આત્માર્થીઓએ અનુભવેલી હકીકત છે !
કેવળ આત્મા વિષે ‘એબ્સોલ્યુટ’ આત્મવિજ્ઞાન વિષે જેમ છે તેમ સમજ તો ‘કેવળ' સુધી પહોંચેલા ‘એબ્સોલ્યુટ’ આત્મવિજ્ઞાની જ આપી શકે. પ્રસ્તુત ગ્રંથમાં પ્રથમ વિભાગમાં આત્મવિજ્ઞાન અને દ્વિતીય વિભાગમાં 'વ્યવહાર જ્ઞાનનું સંકલન કરવામાં આવ્યું છે. આત્યંતિક મુક્તિ તો ત્યારે જ સંભવે જયારે આત્મજ્ઞાન અને સંપૂર્ણ આદર્શ વ્યવહાર જ્ઞાન એ બન્ને પાંખોથી ઉડાય. એક પાંખનું ઉડાણ અપૂર્ણ છે. શુદ્ધ વ્યવહારજ્ઞાન વિનાનું આત્મજ્ઞાન એ શુષ્ક જ્ઞાન કહેવાય. શુદ્ધ વ્યવહારજ્ઞાન એટલે “પોતાના ત્રિકરણે કરીને આ જગતમાં કોઇ પણ જીવને કિંચિત્ માત્ર પણ દુઃખ ન થાય.” જયાં યથાર્થ આત્મજ્ઞાન છે ત્યાં પરિણામ સ્વરૂપે શુદ્ધવ્યવહાર હોય જ. પછી એ વ્યવહાર ત્યાગીપણાનો હોય કે ગૃહસ્થીપણાનો, તેની સાથે મુક્તિના સોપાન ચઢવામાં કોઈ હરકત નથી હોતી. માત્ર શુદ્ધ વ્યવહારની જ તેમાં આવશ્યકતા છે. કેવળ આત્માની ગુહ્ય વાતો હોય પણ વ્યવહારમાં રોજની અથડામણોમાં ક્રોધ, માન, માયા, લોભનું સામ્રાજ્ય હોય તે જ્ઞાન વાંઝિયું જ્ઞાન કહેવાય.
પરમ પૂજ્ય ‘દાદા ભગવાન'ની જ્ઞાનવાણી સંસારની દરેક મુશ્કેલીઓનો અત્યંત સીધો ને સરળ ઉપાય બતાવે છે કે જે સ્વયં કાર્યકારી થઇ ગૂંચોને સહજપણે ઉકેલી નાખે છે. ઘરમાં, ધંધામાં, નોકરીમાં કે ગમે ત્યાં તાળું વસાઇ જાય ત્યાં એમને એકાદ ચાવી સ્વયં હાજર થઇ જાય છે ને તાળું ઉઘડી જાય છે! પ્રસ્તુત ગ્રંથમાં શક્ય તેટલી ચાવીઓનું સંકલન કરવાના પ્રયત્નો થયા છે. જિજ્ઞાસુઓને એ કાર્યકારી થાય તે અર્થે સુજ્ઞ વાચકો શુદ્ધ ભાવે પોતાની અંદર બિરાજેલા પરમાત્માને પ્રાર્થના કરી પ્રસ્તુત ગ્રંથનું વાચન, મનન કરવું કે સર્વ જ્ઞાનકળા ને બોધકળા પોતાને ઉપલબ્ધ થાય, જે અવશ્ય ફલિત થશે.
સામાન્યપણે ‘જ્ઞાની પુરુષ' માટે એવી સમજ હોય છે કે જે કંઇક શાસ્ત્રો સંબંધી વિશેષ જાણે છે. યથાર્થપણે તો તે શાસ્ત્રજ્ઞાની કહેવાય. આત્મજ્ઞાની અને શાસ્ત્રજ્ઞાનીમાં આકાશ-પાતાળનું અંતર છે. શાસ્ત્રજ્ઞાની માર્ગના શોધક કહેવાય. જયારે આત્મજ્ઞાની તો આત્મમંઝિલે પહોંચી ગયેલા હોય અને અનેકને પહોંચાડતા હોય ! સંપૂર્ણ નિર્અહંકારી પદને વરેલા આત્માનુભવી પુરુષ જ ‘જ્ઞાની પુરુષ' કહેવાય. આવા ‘જ્ઞાની પુરુષ' હજારો વર્ષે એક પાકે. ત્યારે તે કાળને વિષે તેઓ વિશ્વમાં અજોડ હોય. તેમને જ અવતારી પુરુષ ગણાય. ભયંકર કર્મોવાળા કળિમાનવોની મહાપુણ્યના ભવ્ય ઉદયે આ કાળમાં એવા “જ્ઞાની પુરુષ' પરમ પૂજય ‘દાદા ભગવાન” આપણને સાંપડયા છે ! એ પુણ્યને પણ ધન્ય છે !
પ્રકટ પરમાત્માને સ્પર્શનિ પ્રકટલી સાક્ષાત સરસ્વતીને પરોક્ષમાં ગ્રંથિત કરવું ને, તે પણ કાળ-નિમિત્ત ને સંયોગને આધીન નીકળેલી વાણીને, તેમ જ સહુ કોઇને હૃદયસ્પર્શી બની રહે તે માટે સંકલન કરવાના પ્રયત્નોમાં જે કાંઇ ખામી હોય તો તે સંકલનના શક્તિની મર્યાદાને કારણે જ સંભવિત છે, જેની ક્ષમા પ્રાર્થના !
ડૉ.નીરુબેન અમીનનાં જય સચ્ચિદાનંદ.