________________
જ્ઞાનીમાં અપાર કરુણા હોય, કરુણાના ધામ હોય. એમનામાં દયાનો છાંટોય ના હોય, દયા એ તો અહંકારી ગુણ, કંદ્રગુણ કહેવાય. દયા હોય ત્યાં નિર્દયતા બીજે ખૂણે ભરી પડેલી જ હોય. એ તો નીકળે ત્યારે જ ખબર પડે. જ્ઞાની તંદ્વાતીત હોય. જ્ઞાનીની આંખોમાં નિરંતર અમીવૃષ્ટિ જ હોય. ‘આ પેટ્રોલના અગ્નિમાં ભડકે બળતા જગતના તમામ જીવોને કેમ કરીને કાયમી ઠંડક આપું’ એ જ ભાવના નિરંતર વહેતી જ હોય.
જ્ઞાનીમાં બાળક જેવી નિર્દોષતા હોય. બાળકને અણસમજણમાં નિર્દોષતા હોય, જ્યારે જ્ઞાનીમાં સંપૂર્ણ ટોચ પરની સમજસહિત નિર્દોષતા હોય. તે પોતે નિર્દોષ દૃષ્ટિ કરી સ્વયં નિર્દોષ થયા હોય અને આખાયા જગતને નિર્દોષ જ જુએ ! આડાઈ તો નામેય ના હોય જ્ઞાનીમાં. આડાઈ એ અહંકારનો પ્રત્યક્ષ ગુણ છે. મોક્ષની ગલી બહુ સાંકડી છે. તેમાં આડા થઈને જવાય તેવું છે જ નહીં. સીધો થઈને ચાલે તો આરપાર નીકળી જવાય તેવું છે. આડાઈ એ તો મોટામાં મોટી સંસારની અટકણ છે. જ્ઞાનીની સરળતા એ તો વર્લ્ડમાં ટૉપ ઉપરની હોય. સંપૂર્ણ નિર્અહંકારી પદે વિરાજેલા હોવાથી જેમ કહો તેમ કરે તેવા હોય. કોઈ કહે, “આ ગાદી ઉપરથી ઊઠી જાવ.’ તો તે કહે, “ચાલ ભાઈ તેમ કરું.’ કોઈ ગમે તેટલી સળી કરે પણ જ્ઞાની તે સળીમાં આવી ન જાય. જ્ઞાનીને તો સળી કરો તો ખબર પડે કે કેટલી વીતરાગતા છે ! સળી કરે અને ફેણ માંડે તો સમજવું કે આ જ્ઞાની નહોય. જ્ઞાની પુરુષમાં આગ્રહનું એકેય પરમાણુ ના હોય. સંપૂર્ણ નિરાગ્રહી હોય, આગ્રહ એ તો વિગ્રહ છે અને નિરાગ્રહથી મોક્ષ છે. ભગવાને કશાયનો પણ આગ્રહ કરવાની ના કહી છે. એકમાત્ર મોક્ષ માટે જ જ્ઞાની પુરુષનો આગ્રહ રાખજે. કારણ કે તેમનાં જ ચરણોમાં મોક્ષ છે. જ્ઞાની મળે અને તેમની જ કૃપાદૃષ્ટિ પ્રાપ્ત થાય તો મોક્ષ સહેજે હાથમાં આવી જાય તેમ છે !
જ્ઞાનીનો પ્રેમ તે શુદ્ધ પ્રેમ અને તે પરમાર્થ પ્રેમનું અલૌકિક ઝરણું હોય. એ પ્રેમઝરણું આખાય જગતના અગ્નિને ઠારે.
મોટામાં મોટી વાત તો એ કે જ્ઞાની પુરુષ સંપૂર્ણ નિષ્પક્ષપાતી હોય. જો પક્ષમાં પડ્યો તો મતાંધ થયો કહેવાય. મતiધ ક્યારેય પણ સત્ય વસ્તુને
પામી ન શકે. એ તો જ્યારે સંપૂર્ણ નિષ્પક્ષપાતીપણું ઉત્પન્ન થાય, અરે જ્ઞાની તો ખુદના પોતાના મન-વચન અને કાયા માટે પણ નિષ્પક્ષપાતી, હોય અને ત્યારે જ સર્વજ્ઞપદ પ્રાપ્ત થાય. જો એક જ પક્ષની વાત હોય તો તે એકપક્ષી કહેવાય, સર્વજ્ઞ ના કહેવાય. જ્ઞાની પુરુષની સભામાં તો ક્રિશ્ચિયન, મુસ્લિમ, વૈષ્ણવ, જૈન, સ્વામીનારાયણ, પારસી, ખોજા વગેરે બધાં જ અભેદ ભાવે બેસે. અને દરેકને જ્ઞાની પુરુષ પોતાના જ ધર્મના આપ્તપુરુષ લાગે. એક અજ્ઞાનીને લાખ મત હોય ને લાખ જ્ઞાનીઓનો એક જ મત હોય !
જ્ઞાની એક બાજુ સર્વજ્ઞ પણ હોય અને બીજી બાજુ અબુધ હોય. બુદ્ધિનો છાંટો પણ ના હોય. જ્યાં સંપૂર્ણ બુદ્ધિપ્રકાશ આથમી જાય ત્યાં સર્વજ્ઞ પદ સામું વાજતે-ગાજતે હારતોરા સાથે ઉદયમાં આવે ! આ જ નિયમ છે અને અબુધ થાય તે જ સર્વજ્ઞ થઈ શકે.
જ્ઞાનીનાં વાણી, વર્તન ને વિનય મનોહર હોય. તેમનાં વાણી, વર્તન ને વિનય તો ક્યાંય જોવા ના મળે તેવાં અનુપમ હોય ! સંપૂર્ણ સાદુવાદ વાણી કે જેનાથી કોઈપણ જીવમાત્રનું દૃષ્ટિબિંદુ ના દુભાય તેવી હોય. એમનું વચન તો સોંસરું જ ઊતરી જાય અને પછી અનુકૂળ કાળે તે પાછું પ્રતિબોધરૂપે આવે ! જ્ઞાનીએ નાખેલું બોધબીજ ઠેઠ મોક્ષે લઈ જાય. તે ક્યારેય પણ વૃથા ના થાય. વચનબળ તો ગજબનું હોય !
જ્ઞાની પુરુષ કોણ કે જેને વર્લ્ડમાં કશું જાણવાનું બાકી નથી, પુસ્તકો ઝાલવાનાં (વાંચવાના) નથી, એકેય સ્ટાન્ડર્ડ પાસ કરવાનું બાકી રહ્યું નથી તે ! એમને માળા ફેરવવાની ના હોય, કંઈ જ કરવાનું કે જાણવાનું એમને બાકી ના હોય. એ તો સર્વજ્ઞ હોય અને પાછા મુક્ત મનથી વિચરતા હોય !
જ્ઞાની પુરુષની દશા અટપટી હોય. સામાન્ય મનુષ્યથી કળાય તેમ ન હોય. જ્ઞાની પુરુષને આશ્રમનો શ્રમ ના હોય, ધજા ના હોય, પંથ કે વાડો ના હોય, બોર્ડ ના હોય, ભગવું કે સફેદ વસ્ત્ર ના હોય, સીધા સાદા વેશમાં ફરતા હોય, તે સામાન્ય જીવને શી રીતે ઓળખાણ પડે ? છતાંય એમને ઓળખવા માટે ભૂલ-થાપ ના ખાઈ જવાય એટલા માટે શાસ્ત્રો કહે છે કે જ્ઞાની પુરુષ તો તે જ કે જે નિશદિન આત્માના જ ઉપયોગમાં રહે,
10