Page Text
________________
નમસ્કાર મંત્રમાં ઉચ્ચાર શુદ્ધિ
'પૂ. મુનિશ્રી હિતવિજયજી મહારાજ સાહેબ
નવકાર મંત્ર એ આપણો મહામૂલો મંત્ર છે. પ્રસ્તુત લેખમાં પૂજ્યશ્રીએ નવકાર મંત્ર શુદ્ધ કંઇ રીતે બોલી શકાય તેનું સ્પષ્ટ નિરૂપણ કર્યું છે. સુજ્ઞ વાચકોને આ લેખ ગમશે જ. અને એથીય મહત્વની વાત તો એ છે કે આ લેખ વાંચી તેઓ આ મહામંત્ર બોલતી વખતે પોતાની કોઇ અશુદ્ધિ રહી જતી હોય તો તે સુધારી લેવાનો અવશ્ય પ્રયત્ન કરશે.
-સંપાદક (૧) નમો અરિહંતાણં : પ્રથમ “નમો’ પદ બોલ્યા (૪) ઉવજઝાયાણં : આમાંના જોડાક્ષર “ઝા' ( પછી “અ”નો સ્પષ્ટ ઉચ્ચાર થાય એ રીતે “અરિ’ બોલવું. + ઝા)ના શુદ્ધ ઉચ્ચારણ માટે ‘વ’ ઉપર ભાર આવે એ રીતે ‘નમોરિ' એવો ખોટો ઉચ્ચાર ન થઇ જાય એની સાવધાની ‘ઉ-વજૂ' બોલ્યા પછી તરત ‘ઝાયાણં' બોલવું. (ઉ-વજૂરાખવી.
ઝાયાણ). “અરિ’ બોલ્યા પછી “હ” ઉપર બરાબર ભાર દઇને “મઝ' શબ્દમાં રહેલા જોડાક્ષર “ઝ'માંના “શું' હંતાણં' બોલવું. વર્ગીય વ્યંજન પૂર્વે તે તે વર્ગના અનુનાસિક અને ‘ઝ' બંને તાલવ્ય હોવાથી બંનેનું ઉચ્ચારણ તાળવાની વ્યંજન સ્પષ્ટ થાય એ રીતે શબ્દની અંદર રહેલા અનુસ્વાર મદદથી થાય છે, પરંતુ પૂર્વના ‘જ'નું શુદ્ધ ઉચ્ચારણ ઉપરના (૦) સ્પષ્ટ બોલવા. દા.ત., અરિહન્તાણ, પરા, દાંતના પાછળના ભાગે જીભનો સ્પર્શ થવાથી થાય છે, મગલાણગ્ય.
જ્યારે પછીના ‘ઝ'નું શુદ્ધ ઉચ્ચારણ જીભનો વચ્ચેનો ભાગ હંતાન' એવું અશુદ્ધ બોલવું નહિ, “હંતાણં'નો છેલ્લો ઊંચો થઇને તાળવે ચોંટવાથી થાય છે. અક્ષર “ણું” બોલતી વખતે બે હોઠ ભેગા કરવા. જ્યાં જ્યાં “મઝ' શબ્દમાં તો જોડાક્ષર ‘ક્ઝ’ પછી ‘આ’ સ્વર શબ્દના છેલ્લા અક્ષર ઉપર અનુસ્વાર આવે ત્યાં ત્યાં સર્વત્ર આવે છે, પણ જો “ઉ” સ્વર આવતો હોય (દા.ત. “જ્જ') બે હોઠ ભેગા કરવા. અક્ષરના માથે મુકાતા મીંડાને “અનુસ્વાર' તો એના ઉચ્ચારણ વખતે જીભ તાળવામાં થોડીક પાછળ કહેવાય છે. (અરિ-હત્તાણમ્)
ખસે છે. વ્યંજન પછીના સ્વરનો પણ પ્રભાવ વ્યંજનના (૨) સિદ્ધાણં : આમાંના જોડાક્ષર ‘દ્વા' (ર૧ ધા)ના ઉચ્ચાર ઉપર પડે છે. શુદ્ધ ઉચ્ચારણ માટે પ્રથમ “સિ' ઉપર ભાર દઇને “સિદ્ “જૂ-ઝ'ના ઉચ્ચારણ સ્થાનના ભેદની આ વાત બોલ્યા પછી તરત ‘ધાણં' બોલવું. જોડાક્ષર (સંયુક્ત ઉચ્ચારણ શુદ્ધિમાં સહાયક હોવાથી ધ્યાનમાં રાખવા યોગ્ય વ્યંજન)નો પૂર્વનો અડધો (ખોડો) અક્ષર બોલ્યા પછી, પછીના છે. પૂર્ણ અક્ષરથી બોલવાની શરૂઆત કરાય. આ વાત સામાન્યથી
શુદ્ધ ઉચ્ચારો શીખવા-શીખવવા માટે “ઉ-વજુસર્વત્ર સમજી લેવી. ( સિધાણ)
ઝાયાણં' એમ ત્રણ વિભાગ કરીને બોલાય, પણ સૂત્ર બોલતી (૩) આયરિયાણં : વચમાં અટક્યા વિના આ આખું વખતે આખો શબ્દ સાથે જ બોલાય. વાસ્તવમાં એક આખા પદ સાથે જ બોલવું. “યાણ'ને બદલે ‘આણં’ એવું અશુદ્ધ શબ્દનું અખંડ ઉચ્ચારણ થવું જોઇએ. બોલવું નહિ. આ પદમાંનો એકે એક અક્ષર છૂટો ને સ્પષ્ટ (૫) સત્ર-સાહૂણં : આમાંના જોડાક્ષર ‘વ’ (૬ બોલવો. “આરિયાણં' એવું અશુદ્ધ ન બોલાઇ જાય એની + વ)ના શુદ્ધ ઉચ્ચારણ માટે “સ” ઉપર ભાર દઇને “સ” સાવધાની રાખવી.
બોલ્યા પછી ‘વ’ બોલવો અને પછી તરત “સાહૂણં' બોલવું.
૧૯
શ્રી પ્રફુલકુમાર મૂલચંદ ફોફલીયા (કચ્છ ભુજપુર-વડોદરા)
હસ્તે શ્રી ઉમેદચંદ્ર મૂલચંદ ફોફલીયા
| SR No. | 008742 |
| Book Title | Navkar Prabhav |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | |
| Publisher | Jain Prarthana Mandir Trust |
| Publication Year | 2008 |
| Total Pages | 252 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati & Yoga |
| File Size | 4 MB |