________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
LXII
કહી શકાય તેમ છે અને થોડુ' થોડુ' લખતાં કહેતાં પણ ઘણા
વિસ્તાર થઈ ગયા છે તો બીજું કાઈ ખીન્ન કહેવા લખવાનું રાખી વિસ્તારભયથી આટલું સતાષ પડયા છે.
સમયે અને સ્થળે જણાવીને અત્યારે
૮૪. દેવચંદ્રજી ધડ઼ે પ્રસંગે શુષ્ક કવિ લાગે છે. આનદ ઘનજી શાંત સાથે રસિક કવિ છે. દેવચંદ્રજીનું બહુશ્રુતપણ છે અને જ્ઞાની કિવ તરીકે શાસ્ત્રના કઠિન સિદ્ધાંતા સરળ ભાષામાં લાવવા દેવચંદ્રષ્ટએ પ્રયત્ન કર્યો છે પણ તેમાં સંપૂર્ણ સફળતા મળી નથી એમ મારો નમ્ર મત છે. અખા એમ માનતા હતા કે ‘ જ્ઞાનીની કવિતા ન ગણીશ ’ તેવું દેવચંદ્રજી સબંધે કહી શકાય દેવચંદ્રજીએ ભક્તિ કયાંક કયાંક ગાઇ છે પણ સમુચ્ચયે તેનામાં વિચાર અને બુદ્ધિવાદનું પ્રાધાન્ય છે. આ નિબ ંધનું મથાળુ બાંધવામાં દેવચદ્રજીને પડિત કહેલા છે તે ખાસ હેતુપૂર્વક જ છે કારણુ કે તેના શબ્દો પંડિતાઇના વિશેષ પ્રમાણુમાં ઝળકાટ મારે છે. તે શબ્દમાં, જોઇએ તેવું સુદર-રસિક કવિને ાભાવે તેવું પદલાલિત્ય સર્વત્ર નથી—આનંદઘનજી ને યશોવિજયાદિમાં જો વામાં આવે છે તેવું નથી. જૈનેતર કવિઓ પૈકી અખા, પ્રીતમ, ધીરા, ભાજા આદિ સાથે દેવચંદ્રજીને સરખાવી શકાય પણ તે કરવાના પ્રયાસ વિસ્તારભયથી અત્ર સૈન્યેા નથી. “ અખાની વાણીમાં સરળતા અતિશય છે–કઠિન સિદ્ધાન્તાનું સૂક્ષ્મ પ્રતિપાદન છે; પણુ પ્રીતમની વાણી પાસે અખાની વાણી શુષ્ક લાગે છે. પ્રીતમની પક્તિઓમાં મળતી મધુરતા—નથી અખામાં, નથી ધીરામાં, નથી ભાજામાં અને નથી નિષ્કુળાનદમાં. પદલાલિત્ય જેટલું પ્રીતમમાં તથા ધીરામાં છે તેટલું અખામાં નથી. પ્રીતમ શાંત તથા શૃંગાર રસમાં સરખી શક્તિ પ્રકટ કરવા જાય છે, પણ શૃંગારની છાયા તેના શાંત રસમાં પણ પ્રવેશે છે. પ્રીતમમાં જ્ઞાન અને ભક્તિનું સમાન ખળ છે, અખામાં વિચારપ્રધાન્ય છે. ભાજામાં મ વાણી જખરી છે અને ઘણું પ્રસગે કાર છે.
For Private And Personal Use Only
