Page Text
________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
૧૩૯
ઉપયાગભાવે ધાર અને એવા ઉપગે જેટલું સ્થિર રહેવાય તેટલું અધ્યાત્મભાવથી સિદ્ધાસન જાણવું. વીરની પેઠે આત્મવીર્યથી આત્મામાં મનને વાળી રાગદ્વેષની પરિણતિને પ્રગટ થતી વારવી તે ભાવથી વીરાસન છે. આત્મવીર્યને પ્રગટાવીને દેહવીર્યનું અયેગ્ય અધમ્ય કામકુરણાથી રક્ષણ કરવું તે આમભાવે વીરાસન છે. કુફ્ફટની પેઠે આત્માના પ્રતિપક્ષી મેહની સાથે યુદ્ધ કરવામાં સાવચેત રહેવું તે કુફ્ફટાસન છે એમ અનેક આસનની આધ્યાત્મિકભાવ પરિભાષાએ વ્યાખ્યા છે તે રૂબરૂમાં મળતાં જાણશે. આંતર આસનેથી આંતર ચિદાનંદભાવ પ્રાણુની શક્તિની વૃદ્ધિ કરવી તે અધ્યાત્મભાવ પરિભાષાએ ભાવ પ્રાણાયામ છે. મલીનઅશુદ્ધ વિચારેને વેચવા, ભયશેક કામવાસના રાગદ્વેષના વિચારને આત્મામાંથી કાઢી નાખવા, મિથ્યા બુદ્ધિના સંકલ્પ વિકલ્પને આત્મામાંથી દૂર કરવા તે રેચક પ્રાણાયામ છે. આત્મામાં સદ્દગુણેને ભરવા, સાત્વિકબુદ્ધિ ભક્તિ અને જ્ઞાનસેવાના સદ્ વિચારેને કરવા. આત્માના શુદ્ધ ઉપગને આત્મામાં પૂરો ભરવો તે જ જામ છે. આત્મામાં ધર્મના વિચારને ભરવા તે પૂરક છે અને અધર્મના વિચારને દૂર કરવા તે રેચક છે. અશુભ પરિ. ણામને ત્યાગ તે રેચક છે. શુભ પરિણામનું ગ્રહણ તે પૂરક છે અશુદ્ધ પરિણામને ત્યાગ તે રેચક છે અને શુદ્ધ પરિણામે વર્તવું તે પૂરક છે. આત્મામાં આત્મ સમભાવી ઉપગે વર્તવું તે કુંભક પ્રાણાયામ છે. આત્મા વિના મનવાણુકાયદ્વારા ગ્રહણ ત્યાગમાં સમભાવે વર્તવું. શુભાશુભનું ગ્રહવું નહિ અને ત્યાગવું નહીં એ આત્માને શુદ્ધપગ તે કેવલ કુંભકપ્રાણાયામ છે. આત્મામાં ગ્રહણ ત્યાગધર્મ નથી અને જડમાં ગ્રહણ ત્યાગ નથી એ આમાને શુદ્ધ સમભાવ ઉપયોગ અને આત્મા જ આત્માવડે સ્થિરોપગે ધ્યેયરૂપે પરિણમીને પશ્ચાત્ ધ્યેય ધ્યાતા અને ધ્યાનથી એક્તાને એક નિશ્ચય પરિણામ ( જલથી પૂર્ણ ભરાયેલા ઘટની પેઠે ) વર્તે તે શુદ્ધાત્મભાવે કેવલ કુંભક પ્રાણાયામ છે. એવા કેવલકુંભક પ્રાણાયામથી ઉત્કટ સમભાવ પ્રગટે છે અને એક ક્ષણમાં કેવલ
For Private And Personal Use Only
| SR No. | 008630 |
| Book Title | Patrasadupadesh Part 2 |
| Original Sutra Author | N/A |
| Author | Buddhisagar |
| Publisher | Adhyatma Gyan Prasarak Mandal |
| Publication Year | 1923 |
| Total Pages | 568 |
| Language | Gujarati |
| Classification | Book_Gujarati & Spiritual |
| File Size | 7 MB |