________________
૫૮
વાસ્તુનિઘંટ સંજ્ઞાઓ હોય છે. શાસ્ત્રકારે ભિટ્ટના ત્રણ વિભાગ () કહે છે. પરંતુ કેટલાક શિપીએ એક થર કરીને પણ ચલાવી લે છે.
ભિટ્ટના ત્રણ થરમાં મુક્તક નીચલા થરને કહે છે. પુષ્પક વચલા થરનું નામ છે અને ધર્મયશ એ ઉપલા થરનું નામ છે.
(3) પીઠ –પીઠના ત્રણ ભેદ કહ્યા છે. જેમકે (૧) મહાપીઠ (૨) કામદપીઠ અને
(૩) કણે પી
[૧] મહાપીઠ –મહાપીઠ એટલે જે જુદા જુદા થરોથી બનાવેલું હોય છે. જેને પહેલે થર જાડંબે, બીજે કર્ણિકા-કણું અને ત્રીજો થર શાહપટ્ટી હોય છે. આ ગ્રાહપટ્ટીમાં અંતરાલ, છજજી (કેવલ) અને તે ઉપર ગ્રાહપટ્ટી હોય છે. તેમાં ગ્રાહન મુખ કરેલાં હોય છે. તેની પર ચલે ગજથર, તેની ઉપર પાંચમે અશ્વથર તેની ઉપર છઠ્ઠો નરથર એમ અનુક્રમે એકબીજાની ઉપર થર કરેલા હોય છે. કેટલાંક પીઠે ગજ કે અશ્વથર રહિત પણ હોય છે. મહાપીઠમાં જે તે દેવીને પ્રાસાદ હોય તે માતૃકાપીઠ કરીને તેમાં રથની આકૃતિઓ આપેલી હોય છે. શિવપ્રાસાદમાં અશ્વથરમાં વૃષભ પણ કતરેલા હોય છે. આ મહાપીઠ સાંધાર જેવા મહાપ્રાસાદમાં થાય છે.
[૨] કામદપીઠ -(૧) ભિટ્ટ (૨) કર્ણિકા (૩) અંતરાળ (૪) છજજી (કેવાળ) અને (૫) ગ્રાહપટ્ટી આટલા થેરે હોય છે. તેને શિલ્પીએ પાંચ થર માનીને પાંચથરૂ પણ કહે છે. “પાંચથરૂ” સર્વદેવ પ્રાસાદોમાં થાય છે.
૩) કર્ણ પીઠ - ભિટ્ટ ઉપર (૧) જાડેબે (૨) કણિકા એમ ફક્ત બે જ થર હોય છે. આવાં પીઠે સાદાં દેવમંદિરમાં અલ્પ દ્રવ્યવ્યયના હેતુથી થાય છે. કેટલાક સ્થળે સ્થાન સંકોચના કારણે પણ તેમ કરે છે.
માત્ર વ8 પીd- siવંas Medધ. પરિઝમ વર્ષ સંai 10 F
૨. પુર્વે 31 [પયા 1પ
જ
आलय Duી પાળ ( ગૌ વાક ctnw 16યબ $( 1 - વય ( 4 ) દામો
વન માં )
निम्न ५ सुरकबंध
દ્રવિડ જાતિના પ્રાસાદની પીઠ ૧ પ્રાહ સંસ્કૃત શુદ્ધ નામ છે. શિલ્પીઓ તેને ગ્રાસ એમ પણ કહે છે. પણ તે અશુદ્ધ શબ્દ છે,
ગ્રાહ એટલે મગરમચ્છ, એક જળચર પ્રાણી.
धाराम
- પદ
