________________
ક્
વાસ્તુનિઘંટુ
મા વધુન ૮૧ પાના વાસ્તુને અનુલક્ષીને બતાવવામાં આવ્યું છે. કારણ તેમાં બધાં પદે શુ (પૂરાં) હોય છે. જયારે બીજા પ્રકારના વાસ્તુ (૬૪ ઇત્યાદિ)માં પદે અડધાં, માખાં
કે ઢેઢ એવા પ્રકારનાં હાય છે.
શિલ્પશાસ્ત્રવેત્તાઓએ ભવનના (સ્થાપત્યના) નાના-મોટા પ્રમાણુને તથા ક્ષેત્રની વિશાળતા ઇત્યાદિ કારણેાને લક્ષ્ય કરી વાસ્તુપુરુષનાં મમસ્થાને ન ખાય તેવી રીતે સ્ત ંભ આદિની રચના કરવા માટે વાસ્તુમંડળના અગિયાર ભેદ પાડેલા છે અને તેનાં લક્ષણો તથા કળા પણ વેલાં છે, તે નીચેના કાષ્ટકમાં વિસ્તારથી સમાવ્યા છે. શિલ્પીએએ તથા વાસ્તુપૂજન કરાવનાશ પુરહિતએ આ વિવિધતાએ ને પેાતાના ગ્રંથામાં સ્વીકારી અગત્યતા
આપેલી છે.
૪, પદ્મની સંખ્યાના ભેદથી ૧૧ પ્રકારનાં વાસ્તુમંડળ
ક્રમ પદ સંખ્યા વાસ્તુનું નામ
વસ્તિક
૧
ર્
M.
૩
૪
૫
*
७
૧
૯
૧૬
૨૫
૩૨
૪૯
પુષ્પક
ન≠
ષોડશ
કુલતિલક
સુભદ્ર
મરીચિગણુ
કાર્ય ક્ષેત્ર.
રાજભવન, વાદિઘરા, દેવમંદિર આગળ ચાકી અને વિદ્યારÂ વાસ્તુ પૂજન માટે મંડળ (સ્થાપન )
લગ્ન પ્રસંગે
દૌક્ષા, યાત્રા, અને પૂજન મંડળ (સ્થાપન )
ગૃહકાય માટે કાષ્ટ લેવા જતાં વનયાત્રા પ્રસંગે,
કન્યાના
ક્ષતિન, રુચકાદિ પ્રાસાદે, મડપે, ઘર અને જગતીમાં ષોડશ પદ વાસ્તુ કરવું.
દક્ષિણાયન, અને ઉત્તરાયણ કાળે થતા ઇન્દ્રમહાત્સવે અને લક્ષ્મી તથા માતૃકાએ ના નદિરમાં તેમજ દૌક્ષાપૂજનમાં.
કાઈ સારા કાર્ય કે પ્રયાણુ કરવાના પ્રસંગે વાસ્તુપૂજનમાં.
સર્વ કાર્યોમાં, છડ઼ે દ્વારમાં તથા જળાશયના
માર સે.
